День: 22 сентября 2022

1. Տրված բառերին ավելացրո՛ւ -եր (-ներ), – ի, -ով, -ից վերջավորությունները: Հնչյունափոխված բառերն առանձնացրո՛ւ և նշի՛ր, թե ինչ հնչյունափոխություն է կատարվել:

Գիրք – գրքեր, գրքի, գրքով, գրքից (ի – ն դարձել է ը)

առու – առուներ, առվի (ու – ն դարձել է վ), առվով (ու – ն դարձել է վ), առվից (ու – ն դարձել է վ)  

ծաղիկ – ծաղիկներ, ծաղկի (ի – ն սղվել է), ծաղկով (ի – ն սղվել է), ծաղկից (ի – ն սղվել է) 

լուսին – լուսիններ, լուսնի (ի – ն սղվել է), լուսնով (ի – ն սղվել է), լուսնից (ի – ն սղվել է)

երկինք – երկինքներ, երկնքի (ի – ն դարձել է ը), երկնքով (ի – ն սղվել է), երկնքից (ի – ն սղվել է)

ջուր – ջրեր, ջրի, ջրով, ջրից (ու – ն դարձել է ը)

հեռագիր – հեռագրեր, հեռագրի, հեռագրով, հեռագրից (ի – ն դարձել է ը):

2.     Տրված բառերը գործածելով՝ հորինի՛ր պատմություն:

Աշխարհ, շնորհք, ճանապարհ, խոնարհ, արհամարհել:

Լինում է, չի լինում, մի աշխարհ։ Այդ աշխարհում լինում է մի խոնարհ տղա, որը սիրում է իր ծնողներին։ Նա մի օր որոշում է շրջել աշխարհը և գտնել իր կոչումը։ Նա արհամարհելով փորձությունները լինում է շատ տեղերում։ Տղան սովորում է շատ բաներ և ձեռք է բերում շնորհքներ։ Բազմաթիվ արկածներ ունենալուց հետո, նա ձանձրանում է շրջելուց և որոշում է վերադառնալ տուն։ սկսում է մտածել․ ինչ է պատասխանելու ծնողներին, երբ հարցնեն, թե ի՞նչ է գտել ինքը։

3. 1.     Կետերի փոխարեն գրի՛ր յա, իա կամ եա: Բառարանով ստուգի՛ր՝ ճի՞շտ ես գրել:

Միմյանց, քվեարկություն, որդյակ, յասաման, քիմիական, հեքիաթային, ոսկյա, հրեական, դաստիարակություն, սենյակ, կրիա, Անդրիաս, Եղիազարյան, կյանք:

1.  Գրի՛ր, թե ընդգծված արմատների մեջ ինչ փոփոխություն է կատարվել (փոփոխությունը տեսանելի դարձնելու համար բառը վանկատի՛ր):

Օրինակ՝

կես — կիսատ (կի-սատ) – ե-ն դարձել է ի:

Թիվ-թվանշան(թըվա-նը-շան)-ի-ն դարձնել է ը:

Անասուն — անասնապահ (ու-ն դուրս է ընկել, սղվել է:

Տեր — տիրանալ (տի – րա – նալ) – ե – ն դարձել է ի։

էջ-իջնել (իջ – նել) – է – ն դարձել է ի։

ինձ — ընձուղտ (ընձ – ուղտ) – ի – ն դարձել է ը։

գիծ — գծել (գը – ծել) – ի – ն դարձել է ը։

աղավնի — աղավնյակ (աղ – ավ – նյակ) – ի – ն դարձել է յ։

կաղնի — կաղնուտ (կաղ – նուտ) – ի – ն սղվել է։

հուր — հրեղեղեն (հը – րե – ղեն) – ու – ն դարձել է ը։

հիսուն — հիսնամյա (հիս – նամ – յա) – ու – ն սղվել է։

առու — առվակ (առ – վակ) – ու-ն դարձել է վ։

աստղ — աստղային (աստղ – ային) – ը-ն սղվել է:

2.     Գրի՛ր, թե ընդգծված արմատների մեջ ի՞նչ փոփոխություն է կատարվել:

Օրինակ՝

վայրկյան — վայրկենական — յա-ն դարձել է ե:

Ձյուն — ձնհալ – յու-ն դարձել է ը:

Մատյան —մատենիկ – յա – ն դարձել է ե,

սառույց —սառցահատ – ույ – ը սղվել է,

կառույց — կառուցել – ույ-ը դարձել է ու։

կույտ — կուտակել – ույ-ը դարձել է ու։

3. 1.     Հնչյունափոխություն բառը բաղադրիչների բաժանի՛ր և դրանց օգնությամբ բացատրիր:

Տրված բաղադրիչներով բառեր կազմի՛ր և նշի՛ր, թե ինչ հնչյունափոխություն է կատարվել:

Ոսկի + ա + գույն – ոսկեգույն – ի – ն գումարելիս ա, դառնում է ե։

փոշի + ա + կուլ – փոշեկուլ – ի – ն գումարելիս ա, դառնում է ե։

տարի + ա + վերջ – տարեվերջ – ի – ն գումարելիս ա, դառնում է ե։

այգի + ա + պան – այգեպան – ի – ն գումարելիս ա, դառնում է ե։

 բարի + ա + կամ – բարեկամ – ի – ն գումարելիս ա, դառնում է ե։

Յուրաքանչյուր շարքից մի բաղադրիչ ընտրի՛ր և բաղադրյալ բառեր կազմի՛ր: Նշի՛ր, թե ի՞նչ հնչյունափոխություն է կատարվել:

Օրինակ՝

գգույշ + անալ — գգուշանալ (ույ-ը՝ու):

Ա. Բազում, ամուր, բույր, կապույտ, բույս, ողջույն, որդի, ոսկի.

Բ. -պատիկ, -անալ, -ավետ, -ական, ակ, յա:

Բազում – բազմապատիկ (ու – ն սղվել է), բազմանալ (ու – ն սղվել է)

ամուր – ամրանալ (ու – ն սղվել է), ամրակ (ու – ն սղվել է)

բույր – բուրավետ (ույ – ը դարձել է ու)

կապույտ –կապուտակ (ույ – ը դարձել է ու)

բույս – բուսական (ույ – ը դարձել է ու), բուսակ (ույ – ը դարձել է ու)

ողջույն – ողջունել — (ույ – ը դարձել է ու)

որդի – որդիական, որդյակ (ի – ն դարձել է յ)

ոսկի – ոսկյա (ի – ն սղվել է )

109. Ստուգե՛ք, որ աղյուսակում տրված են ուղիղ համեմատական մեծություններ, և գտե՛ք նրանց համեմատականության գործակիցը.

y	3	4	5	6	7	8
x	3/5	4/5	1	1 1/5	1 1/2	1 1/5

y = k x

k = y : x

Լուծում

Պատ․՝ ուղիղ համեմատական չեն։

111․ Հաշվե՛ք x կողմով քառակուսու մակերեսը, եթե x = 2 սմ, 3 սմ, 4 սմ,
5 սմ։ Ուղիղ համեմատակա՞ն կլինեն արդյոք քառակուսու մակերեսը և նրա կողմի երկարությունը։ Պատասխանը հիմնավորե՛ք։

Լուծում

x = 2 սմ S = 2 x 2 = 4 (սմ2)

x = 3 սմ S = 3 x 3 = 9 (սմ 2)

x = 4 սմ S = 4 x 4 = 16 (սմ2)

x = 5 սմ S = 5 x 5 = 25 (սմ2)

Պատ․՝ ուղիղ համեմատական։

113․ Երկու բանվոր որոշակի ժամանակում պատրաստել են 30 մանրակ: Քանի՞ բանվոր պիտի աշխատի նույն ժամանակում 45, 90, 120 մանրակ պատրաստելու համար։

Լուծում

1) 2 : 30 = x : 45

2) 2 : 30 = x : 90

3) 2 : 30 = x : 120

Պատ․՝ 3, 6, 8 բանվոր։

124․ Գոյություն ունի՞ արդյոք կողմերի հետևյալ երկարություններով
եռանկյուն.

բ) 2 սմ, 3 սմ, 6 սմ

Լուծում

2 + 3 < 6

Պատ․՝ ոչ։

125․ Ունենք վեց թվերի հաջորդականություն, որում յուրաքանչյուր հաջորդ թիվ 2 անգամ մեծ է նախորդից։ Քանի՞ անգամ է այդ հաջորդականության վերջին թիվը մեծ երկրորդից։

Լուծում

1) 5 x 2 = 10 II

2) 10 x 2 = 20 III

3) 20 x 2 = 40 IV

4) 40 x 2 = 80 V

5) 80 x 2 = 160 VI

6) 160 : 10 = 16

Պատ․՝ 16 անգամ։

109. Ստուգե՛ք, որ աղյուսակում տրված են ուղիղ համեմատական մեծություններ, և գտե՛ք նրանց համեմատականության գործակիցը.

y	1	2	3	4	5	6
x	6	12	18	24	30	36

y = k x x

k = y/x

Լուծում

Պատ․՝ k = 1/6:

110. x տառով նշանակենք քառակուսու կողմը, իսկ y-ով՝ նրա պարագիծը։ Ուղիղ համեմատակա՞ն կլինի արդյոք x մեծությունը y մեծությանը։

Լուծում

y = 4 x x

Պատ․՝ ուղիղ համեմատական։

112. Եթե x մեծությունն ուղիղ համեմատական է y մեծությանը k գործակցով, ապա ուղիղ համեմատակա՞ն կլինի արդյոք y մեծությունը x մեծությանը։ Եթե այո, ապա ինչի՞ հավասար կլինի նրանց համեմատականության գործակիցը։

Լուծում

x = k x y

y = x : k

Պատ․՝ համեմատականության գործակիցը հավասար կլինի 1/k:

124. Գոյություն ունի՞ արդյոք կողմերի հետևյալ երկարություններով
եռանկյուն.

ա) 1 սմ, 1 սմ, 7 սմ,

Լուծում

1) 1 + 1 = 2

2) 2 < 7

Պատ․՝ ոչ։

գ) 3 սմ, 4 սմ, 5 սմ

Լուծում

1) 3 + 4 > 5

2) 3 + 5 > 4

3) 4 + 5 > 3

Պատ․՝ այո։