Մայրենի

          I կիսամյակ 20.12.2021

                                                       Պատում

Բարև Ձեզ: Ես Կարոլինա Եսայանն եմ, սովորում եմ Մխիթար Սեբաստացի կրթահամալիրի Հարավային դպրոցի 5.1 դասարանում: Այժմ դեկտեմբեր ամիսն է: Սեպտեմբերից սկսած, մենք ուսումնասիրել ենք տարբեր թեմաներ կատարել տարբեր քննարկումներ, ներկայացրել նախագծեր: Այս ամիսների ընթացքում ծանոթացել ենք Վ. Սարոյանի, Ավ. Իսահակյանի, Դանիել Վարուժանի, Հ. Թումանյանի ստեղծագործություններին:

Հաճույքով կարդացի Վ. Սարոյանի «Ես»,  «Աշխարհի ամենակարևոր բանը»,  «Հյուսնի պատմությունը»,    «Նապաստակը և առյուծը» պատմվածքները: Ծանոթացանք  «Մարդկային կատակերգություն» Ստեղծագործություներից շատ հատվածների: Այս ստեղծագործություններից ես    սովորեցի  ես սովորեցի գնահատել մարդկային շատ կարևոր արժեքներ ՝ բարություն, ընկերասիրություն, փոխօգնություն, սեր կենդանիների հանդեպ: Քանի որ ես ընտրել եմ, տնային ուսուցումը, շատ տեսաերիզներ և ձայնային հաղորդագրություններ եմ պատրաստել:                                                                                         

1) Հ. Սահյան «Անտառում»

2) Ավ. Իսահակյան «Արագածին»

3) Վարուժան «Ցորյանի ծովեր»,  «Հասուն արտ»

Առանձնահատուկ ուզում եմ նշել «Համացանցը ընկեր է՞, թե՞ թշնամի» աշխատանքը:

Շատ հետաքրքիր էր «Իմ ուսումնական աշունը» նախագիծը:

Ստեղծեցի պատմվածք  «Տատիկի ու պապիկի երազանքը» վերնագրով, պատրաստեցի տեսաերիզ:

Այս ամիսների ընթացքում սովորեցինք և ամրապնդեցինք մեր գիտելիքները հականիշ և հոմանիշ, բառի կազմության, բազմիմաստ բառեր, փոխաբերական իմաստով գործածված բառեր թեմաներով: Կրկնեցինք հայրեն այբուբենի տառերի և հնչյունների մնանությունները և տարբերությունները: Հոկտեմբերի  18 – 22 փաթեթի առաջադրանքներով կրկնեցինք բառի կազմությունը, անծանոթ բառերի բացատրությունը: Շատ հետաքրքիր և ուսանելի էր ավարտական, ամփոփիչ առաջադրանքների փաթեթը: 12 փաստերից բոլորն էին լավը, բայց ես ընտրեցի մայրիկ բառի մասին տարբեր լեզուներով: Քերականական առաջադրանքները ստիպեցին ինձ նորից կրկնել անցած նյութը: Տարբեր բառերով կազմեցի պատմվածքներ:

Վերջում ներկայացրեցի «Իմ նախասիրությունը» թեմայով ձայնային հաղորդագրություն:

Այս պատումով ներկայացրեցի այս ամիսների իմ աշխատանքը:  

Բնագիտությունի հաշվետվություն

Բնագիտությունի հաշվետվություն Սեպտեմբեր — Դեկտեմբեր

~Ինչ է բնությունը~

ՄԱՐՄԻՆՆԵՐՆ ՈՒ ՆՅՈՒԹԵՐԸ ՄԵՐ ՇՐՋԱՊԱՏՈՒՄ

ՆՅՈՒԹԵՐԻ ԵՐԵՔ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՎԻՃԱԿՆԵՐԸ

«Մաքուր նյութեր և խառնուրդներ, խառնուրդների խառնուրդների բաժանման աղանակները» 29.09.2021

Աստղագիտությունը Հայաստանում 04.09.2021

ԳԱՂԱՓԱՐ ՏԻԵԶԵՐՔԻ ՄԱՍԻՆ, ԱՍՏՂԵՐ ԵՎ ՀԱՄԱՍՏԵՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ 06.10.2021

ԼՈՒՍԻՆԸ ՈՐՊԵՍ ԵՐԿՐԻ ԱՐԲԱՆՅԱԿ: ԼՈՒՍՆԻ ՓՈՒԼԵՐԸ 19.10.2021

Երկրի պտույտն իր առանցքի և Արեգակի շուրջ 01.11.2021

Բնագիտական փորձեր 03.11.2021

ՋՐԻ ՇԱՐԺՈՒՄՆ ՕՎԿԻԱՆՈՍՈՒՄ, ՕՎԿԻԱՆՈՍԱՅԻՆ ՀՈՍԱՆՔՆԵՐ

Ռւսերենի հաշվետվություն

Отчёт по рускому языку Сентябрь — Декабрь

Пакет заданий на лето

~Автобиография~

«Как Слон ходил в гости к Ёжику»

«Умный попугай» 02.09.2021

Руский язык 09.09.2021

Главные реки

Руский язык 14.09.2021

Моя семья – это семь  „Я”. 

Руский язык 16.09.2021

«моя подруга, мой друг»

Диалог

Руский язык 23.09.2021

Руский язык 27.09.2021

Руский язык 28.09.2021

Руский язык 30.09.2021

руский язык 02.10.2021

Руский язык 05.10.2021

«Кто это?, что это?» 06.10.2021

«Моя любимая книга» 17.10.2021

,,Дни Себастаци». 27.10.2021

руский язык 13.11.2021

«Цветик-семицветик» 14.11.2021

,, Oтчего опадают листья?» 19.11.2021

«Родник» 22.11.2021

«Передышка» 29.11.2021

Մաթեմի հաշվետություն

Մաթեմատիկայի հաշվետվություն Սեպտեմբերից — Դեկտեմբեր

Մաթեմատիկայի ստուգատես

Մաթեմ դասարանական աշխատանք 07.09.2021

Մաթեմաիկա 07.09.2021

Մաթեմատիկա 08.09.2021

Մաթեմ դասարանական աշխատանք 09.09.2021

Մաթեմատիկա 09.09.2021

Մաթեմատիկա 11.09.2021

Մաթեմատիկա 14.09.2021

Մաթեմատիկա 15.09.2021

Մաթեմատաիկա 16.09.2021

Մաթեմատիկա 17.09.2021

Մաթեմատիկա 22.09.2021

Մաթեմատիկա 23.09.2021

Մաթեմատիկա 25.09.2021

Մաթեմատիկա 28.09.2021

Մաթեմատիկա 29.09.2021

Մաթեմատիկա 30.09.2021

Մաթեմատիկա 01.10.2021

Մաթեմատիկա 07.10.2021

Մաթեմատիկա 08.10.2021

Մաթեմատիկա 13.10.2021

Մաթեմատիկա 14.10.2021

Մաթեմատիկա 16.10.2021

Մաթեմատիկա 19.10.2021

Մաթեմատիկա 20.10.2021

Մաթեմատիկա 21.10.2021

Մաթեմ դասարանական աշխատանք 22.10.2021

Մաթեմատիկա Ուսումնական աշուն. 2021թ.

Մաթեմատիկա 02.11.2021

Մաթեմատիկա 03.11.2021

Մաթեմատիկա 09.11.2021

Մաթեմատիկա 10.11.2021

Մաթեմատիկա 13.11.2021

Մաթեմատիկա 16.11.2021

Մաթեմատիկա 17.11.2021

Մաթեմատիկա 18.11.2021 «Նիկոլսկի գրքից»

Մաթեմատիկա 20.11.2021

Մաթեմատիկա 24.11.2021

Մաթեմատիկա 27.11.2021

Մաթեմատիկա 30.11.2021

Մաթեմատիկա 02.12.2021

Մաթեմատիկա 07.12.2021

Նիոլսկի Մաթեմատիկա 08.12.2021

Նիկոլսկի Մաթեմատիկա 14.12.2021

Մաթեմատիկա 15.12.2021

Մայրենի հաշվետվություն

Մայրենիի հաշվետվություն Սեպտեմբերից — Դեկտեմբեր

Բարև Ձեզ: Ես Կարոլինա Եսայանն եմ, սովորում եմ Մխիթար Սեբաստացի կրթահամալիրի Հարավային դպրոցի 5.1 դասարանում: Այժմ դեկտեմբեր ամիսն է: Սեպտեմբերից սկսած, մենք ուսումնասիրել ենք տարբեր թեմաներ կատարել տարբեր քննարկումներ, ներկայացրել նախագծեր: Այս ամիսների ընթացքում ծանոթացել ենք Վ. Սարոյանի, Ավ. Իսահակյանի, Դանիել Վարուժանի, Հ. Թումանյանի ստեղծագործություններին:

Հաճույքով կարդացի Վ. Սարոյանի «Ես»,  «Աշխարհի ամենակարևոր բանը»,  «Հյուսնի պատմությունը»,    «Նապաստակը և առյուծը» պատմվածքները: Ծանոթացանք  «Մարդկային կատակերգություն» Ստեղծագործություներից շատ հատվածների: Այս ստեղծագործություններից ես սովորեցի գնահատել մարդկային շատ կարևոր արժեքներ ՝ բարություն, ընկերասիրություն, փոխօգնություն, սեր կենդանիների հանդեպ: Քանի որ ես ընտրել եմ, տնային ուսուցումը, շատ տեսաերիզներ և ձայնային հաղորդագրություններ եմ պատրաստել:                                                                                         

1) Հ. Սահյան «Անտառում»

2) Ավ. Իսահակյան «Արագածին»

3) Վարուժան «Ցորյանի ծովեր»,  «Հասուն արտ»

Առանձնահատուկ ուզում եմ նշել «Համացանցը ընկեր է՞, թե՞ թշնամի» աշխատանքը:

Շատ հետաքրքիր էր «Իմ ուսումնական աշունը» նախագիծը:

Ստեղծեցի պատմվածք  «Տատիկի ու պապիկի երազանքը» վերնագրով, պատրաստեցի տեսաերիզ:

Այս ամիսների ընթացքում սովորեցինք և ամրապնդեցինք մեր գիտելիքները հականիշ և հոմանիշ, բառի կազմության, բազմիմաստ բառեր, փոխաբերական իմաստով գործածված բառեր թեմաներով: Կրկնեցինք հայերեն այբուբենի տառերի և հնչյունների նմանությունները և տարբերությունները: Հոկտեմբերի  18 – 22 փաթեթի առաջադրանքներով կրկնեցինք բառի կազմությունը, անծանոթ բառերի բացատրությունը: Շատ հետաքրքիր և ուսանելի էր ավարտական, ամփոփիչ առաջադրանքների փաթեթը: 12 փաստերից բոլորն էին լավը, բայց ես ընտրեցի մայրիկ բառի մասին տարբեր լեզուներով: Քերականական առաջադրանքները ստիպեցին ինձ նորից կրկնել անցած նյութը: Տարբեր բառերով կազմեցի պատմվածքներ:

Վերջում ներկայացրեցի «Իմ նախասիրությունը» թեմայով ձայնային հաղորդագրություն:

Այս պատումով ներկայացրեցի այս ամիսների իմ աշխատանքը:  

Մայրենի 05.09.2021

Մայրենի 08.09.2021

Վիլյամ Սարոյան «Թե ինչպես է քաղաքի ձեռնածուն հիմարացնում թագավորին, որին թվում էր իրենից խորամանկ մարդ չկա աշխարհում, և ոչ մեկը չի կարող իրեն խաբել»

Մայրենի 11.09.2021

«Ես»

Մայրենի 15.09.2021

Գեղեցիկ, սպիտակ ձիու ամառը 15.09.2021

ՃԱՌ ՄԱՐԴԿԱՅԻՆ ՔԹԻ ՄԱՍԻՆ

«ՅՈՒԼԻՍԻՍ»

Վիլյամ Սարոյան «հյուսնի պատմություն» 23.09.2021

Վիլյամ Սարոյան «Նապաստակն ու առյուծը» 23.09.2021

Վիլյամ Սարոյան«Թե ինչ է լինում, երբ փորձում են գոհացնել որոշ մարդկանց» 26.09.2021

«Խորամանկ աղվեսը և խելացի աքաղաղը» 23.09.2021

Մայրենի 25.09.2021

«Աշուն օր» 28.09.2021

«Աշուն» 28.09.2021

Մայրենի 01.10.2021

«Անտառում» 06.10.2021

Համո Սահյան  

Համո Սահյան «Ախր ես ինչպե՛ս վեր կենամ գնամ»

Առաջադրանքների փաթեթ հոկտեմբերի 18-22

Իմ ուսումնական աշունը 28.10.2021

«Ահմեդի ուղտը» 05.11.2021

Առցանց առաջադրանքներ Մայրենիի փաթեթ 08.11.2021

«Ամենապիտանի բանը» 08.11.2021

«Ցորյանի ծովեր» 10.11.2021

«ՀԱՄԱՑԱՆՑԸ ԸՆԿԵ՞Ր Է, ԹԵ՞ ԹՇՆԱՄԻ»

«Հասուն արտ» 11.11.2021

Դ. Վարուժան «Անդաստան»

«Արագածին» 15.11.2021

Մայրը:  Հովհ.  Թումանյան,

Ղազարոս Աղայան | Եղեգնուհի 29.11.2021

«Տատիկի և պապիկի երազանքը» 29.11.2021

Ավ. Իսահակյան «Աղա նազար» 30.11.2021

Մայրենի 01.12.2021

Առաջադրանքների փաթեթ․ 06-10 դեկտեմբերի

Մայրենի

Առաջադրանքների փաթեթ․ 06-10 դեկտեմբերի

Հետաքրքիր է իմանալ

Աշխարհի լեզուների մեծ մասում մայր բառը սկսում եմ «Մ» տառով:

Այս տեղեկությունը ինձ շատ դուր եկավ: Իհարկե, ես արդեն հասկացել էի, որ հայերենում, ռուսերենում, անգլերենում «մայր» բառը սկսվում է մ տառով: Հենց նոր պարզեցի, որ ֆրանսերեն, իտալերեն և գերմաներեն լեզուներով նույնպես «մայր» բառը սկսվում է մ տառով: Եթե շարունակեմ փնտրել, համոզված եմ, որ նման օրինակներ կգտնեմ: Աշխարհում բոլորի համար ամենաջերմ, հարազատ մարդը մայրն է: Եվ տարօրինակ չէ, որ շատ լեզուներում ունի նման արտասանություն:

Գործնական քերականություն   136-140:

136. Կետերը փոխարինել ձ, ծ կամ ց տառերով.

Փորձ, հարցում, բարձունք, ուրց, լացակումած, ընթերցել, քաղցրություն, լռակյաց, հանդիպակաց, լվացք, գնացք, նստվածք, նրբանցք:

137. Տրված բառերով պատմություն հորինել.

Անտառում մի զմրուխտ գետակ էր հոսում: Գետի ափին թխկիներ էին աճում: Ամեն օր մայր կխտարը իր ձաքի հետ գալիս էր գետակից ջուր խմելու: Նրանք շատ երկար նստում էին գետափին և հանգստանում:

Մի օր տեսանք մորն առանց ձագի: Նա անհագիստ վազում էր այս ու այն կողմ: Հասկացանք, որ նա կորցրել էր իր ձագին: Անհանգիստ մայրը վազեց անտառի խորքը: Քիչ հետո անտառի մյուս կողմից երևաց ձագուկը: Նա մոլորված, շփոթված այս ու այն կողմ էր նայում: Ձագուկը մորն էր փնտրում: Նա տխուր նստեց գետափին: Քիչ հետո լսվեց մայր կխտարի սմբակների ձայնը: Մայրը տեսներով ձագուկին, շատ ուրախացավ: Նրանք շատ երջանիկ էին և բախտավոր:   

138. Տրված բառերով պատմություն հորինել.

Արամն ու եղբայրը վերանորոգում էին ամառանոցի հին սանդուղքի տախտակները: Նրանք միմյանցից ոչ մի գաղտնիք չունեին: Վերանորոգում էին և ջերմ զրուցում: Մուրճի հարվածների ձայնը խախտում էր երեկոյան լռությունը: Ժամանակին Արամը իսկապես վախկոտ էր, վախենում էր ամեն ինչից: Բայց մեծ եղբոր օգնությամբ հաղթահարեց վախը: Այ դա՛ էր նրանց ամենամեծ գաղտնիքը:

139. Կետերը փոխարինել ղ կամ խ տառերով.

Խրոխտ, թուղթ, խեղդել, ծախսել, կմախք, աղբյուր, պղտոր, դժոխք, դրախտ, զմրուխտյա, եղբայր, անվախճան, ողկույզ, մղկտալ, տախտակ, թախտ, աղտոտել:

 140. Տրված բառերով պատմություն հորինել.

Օվկիանոսի հարավային ափին նավահանգստի մոտ ապրում էր մի փոքրիկ, երջանիկ ընտանիք: Մի օր ընտանիքի հայրը մեկնեց ուրիշ քաղաք, աշխատելու նավթաարդյունաբերական գործարանում: Օ~ֆ, որքան էին երեխաները կարոտում հայրիկին: Մի օր էլ մայրիկի հետ որոշեցին անակնկալ անել հայրիկին: Նրանք նստեցի իրենց մեքենան և ասֆալտապատ ճանապարհով ուղեվորվեցին նրա մոտ: Հանդիպումը շատ ջերմ էր: Հայրիկը շատ-շատ ուրախացավ:

Մաթեմատիկա

Մաթեմատիկա 15.12.2021

1227. Կատարել կոտորակների հանում.

Ա) 1/2 – 1/3 = 1/6

Բ) 1/2 – 1/4 = 1/4

Գ) 2/3 – 1/4  = 5/12

Դ) 3/5 – 2/7 = 11/35

Ե) 7/12 – 5/18 = 11/36

Զ) 6/5 – 11/15 = 7/15

Է) 27/24 – 19/32 = 51/96

Ը) 25/81 – 5/18 = 5/162

Թ) 35/48 – 17/36 = 37/144

Ժ) 43/64 – 15/24 = 3/64

Ժա) 81/56 – 3/14 = 69/56

Ժբ) 72/169 – 5/26 = 79/338

Ժգ) 267/1024 – 15/640 = 243/1024

Ժդ) 23/625 – 9/250 = 1/1250

Ժե) 413/144 – 69/96 = 619/288

Ժզ) 249/1500 – 36/375 = 36/375

1230. Մի փաթեթում կա 324/15 մ գործվածք, իսկ երկրորդում ՝ 597/30 մ: Ո՞ր փաթեթում է գործվածքն ավելի քիչ և որքանո՞վ:

Լուծում

1) 324 x 30 = 9720

597 x 15 = 8955  

8955 < 9720 – երկրորդ փաթեթի գործվածքը քիչ է

2) 324/15 – 597/30 = 17/10 մ-ով  

Պատ՛  երկրորդ փաթեթի գործվածքը քիչ է 17/10 մ-ով:

Մաթեմատիկա

Նիկոլսկի Մաթեմատիկա 14.12.2021

753. Հաշվել.

Ա) 1/6 + 1/9 = 5/18

Բ) 2/9 + 5/6 = 19/18

Գ) 2/9 + 3/8= 43/72

Դ) 2/10 + 6/15 = 3/5

Ե) 3/10 + 2/12 = 7/15

Զ) 5/12 + 4/15 = 41/60

Է) 3/4 + 5/18 = 37/36

Ը) 2/26 + 3/39 = 2/13

Թ) 7/34 + 5/17 = 1/2

Ժ) 4/210 + 5/140 = 23/420

Ի) 7/450 + 8/180 = 3/50

Լ) 9/180 + 7/120 = 13/120

754. Հաշվել.

Ա) 1/4 + 4/7 + 9/28 = 5/7

Բ) 1/5 + 3/10 + 7/20 = 17/20

Գ) 3/20 + 7/30 + 2/40 = 13/30

Դ) 17/20 + 23/30 + 11/60 = 9/5

Ե) 3/20 + 7/30 + 9/50 = 169/300

Զ) 7/40 + 11/70 + 13/30 = 16/21

Բնագիտություն

ՋՐԻ ՇԱՐԺՈՒՄՆ ՕՎԿԻԱՆՈՍՈՒՄ, ՕՎԿԻԱՆՈՍԱՅԻՆ ՀՈՍԱՆՔՆԵՐ

Համաշխարհային օվկիանոսում ջուրը գտնվում է մշտական շարժման մեջ: Դրա տեսակներից են ալիքավորումը և ցունամին:

Ալիքավորումն առաջանում է հիմնականում քամիների ներգործու­թյամբ: Ալիքավորման դեպքում ջուրը միայն տատանողական շարժում է կատարում: Առաջացած տատանումներն ալիքի տեսքով հասնում են մինչև ցամաք, հարվածում ափին և փշրվում:

Ալիքավորման տարատեսակ է ցունամին, որն առաջանում է օվկիա­նոսի հատակում տեղի ունեցած ուժեղ երկրաշարժից: Ցունամին շատ հա­ճախ ավերում է ափամերձ բնակավայրերը՝ պատճառելով նյութական վնասներ և մարդկային զոհեր:

Օվկիանոսում ջրի ուղղաձիգ շարժման պատճառներից է նաև Ա­րեգակի և Լուսնի ձգողական ուժը, որի շնորհիվ առաջանում է մակընթացության և տեղատվության երևույթը Երկրի վրա:

Օվկիանոսում ջրի մակարդակի բարձրացումը կոչվում է մակընթա­ցություն, իսկ իջեցումը՝ տեղատ­վություն: Օրվա ընթացքում դիտվում է երկու մակընթացություն և երկու տեղատվություն, որոնք իրար հաջորդում են 6 ժամը մեկ:

Համաշխարհային օվկիանոսում ջրի հորիզոնական շարժումն արտա­հայտվում է օվկիանոսային հոսանքների ձևով, որոնք կարծես թե վիթխա­րի գետեր լինեն օվկիանոսում:

Օվկիանոսային հոսանքների առաջացման հիմնական պատճառը մշտապես նույն ուղղությամբ փչող քամիներն են:

Համաշխարհային օվկիանոսում հոսանքներն առաջացնում են վիթ­խարի շրջապտույտ. հասարակածային շրջաններից տաքացած ջուրը տե­ղափոխում են մերձբեևռային շրջաններ, որտեղ, սառելով, ծանրանում, իջ­նում է օվկիանոսի խորքերը և հատակով նորից վերադառնում հասարա­կածային շրջաններ:

Օվկիանոսային հոսանքները լինում են տաք և սառը: Տաք են կոչվում այն հոսանքները, որոնց ջերմաստիճանը բարձր է հարևան ջրերից: Քար­տեզներում տաք հոսանքները պատկերվում են կարմիր, իսկ սա­ռը՝ կապույտ գույնով։

Առավել հայտնի տաք հոսանքներից են Գոլֆստրիմը՝ Ատլանտյան օվկիանոսում, Հյուսիսխաղաղօվկիանոսյանը՝ Խաղաղ օվկիանոսում:

Սառը հոսանքներից են Լաբրադորյանը՝ Ատլանտյան օվկիանոսում, Կալիֆոռնիականը՝ Խաղաղ օվկիանոսում:

Օվկիանոսային հոսանքների դերը կիմայի ձեավորմաս գործում: Օվկիանոսային հոսանքների դերը մեծ է երկրագնդի կլիմաների ձևավորման գործում: Հասարակածային շրջաններից դեպի մերձբևեռային շրջան­ներ շարժվելով՝ տաք հոսանքներն իրենց հետ մեծ քանակությամբ ջեր­մություն են տեղափոխում՝ մեղմելով այդ շրջանների ցուրտը:

Տաք հոսանքների վրա ձևավորված ջրային գոլորշիները, տեղափոխ­վելով ցամաք, իրենց հետ բերում են ջերմություն ու խոնավություն:

Սառը հոսանքների վրա ջրի ջերմաստիճանը ցածր է, օդը համեմա­տաբար չոր է, տեղափոխվելով ցամաք՝ տեղումներ չի առաջացնում, և գոյանում են անապատներ:

Հարցեր և առաջադրանքներ

  1. Համաշխարհային օվկիանոսում ջրի շարժման ի՞նչ տեսակներ գի­տեք։
  2. Ի՞նչ են մակընթացությունը և տեղատվությունը:
  3. Ի՞նչ է օվկիանոսային հոսանքը:
  4. Օվկիանոսային հոսանքի ի՞նչ տեսակներ գիտեք: Բերեք օրինակներ:
  5. Օվկիանոսային հոսանքներն ի՞նչ ազդեցություն ունեն կլիմայի ձևավորման վրա:
Без рубрики

Երկրի մակերևույթի հիմնական ձևերը։ Հարթավայրեր

Երկրի մակերևույթն ամենուրեք նույն ձևը չունի: Մայրցամաքների վրա և օվկիանոսների հատակում կան բազմաթիվ անհարթություններ՝ հարթավայրեր, լեռներ, բլուրներ, ձորեր, խորն անդունդներ ե այլն:

Մակերևույթի բոլոր ձեերն առաջանում են Երկրի ներքին (ներծին) ե արտաքին (արտածին) ուժերի շնորհիվ: Ներծին ուժերից ձեզ արդեն հայտ­նի են երկրակեղևի ուղղաձիգ ե հորիզոնական շարժումներր, երկրաշարժերն ու հրաբխային ժայթքումներր: Այս ուժերի ազդեցությամբ երկրակեղևի  առանձին տեղամասեր կոտրատվում է, որոշ մասեր բարձրանում են, մյուսներր՝ իջնում, տեղի է ունենում ապարաշերտերի ծալքավորում:

Երկրի մակերեույթի փոփոխող արտածին ուժերից են Արեգակի էներ­գիան, հոսող ջուրր, քամին, սառցադաշտերր, ծովերի ալեբախությունը և, անշուշտ, մարդու ներգործությունը:

Այդ երկու ուժերը հավերժ պայքարի մեջ են: Ներծին ուժերն ստեղծում են անհարթություններ՝ նոր լեռներ, իջվածքներ և այլն: Իսկ արտածին ուժերը, դրան հակառակ, քայքայում են լեռնային ապարներր, լցնում իջվածքներր և հարթեցնում մակերևույթր: Արտածին ուժերին միլիոնավոր տարի­ներ են անհրաժեշտ՝ լեռներր հարթեցնելու համար: Մինչդեռ ներծին ուժերը րոպեների րնթացքում կարող են հրաբխային նոր լեռներ գոյացնել:

Այսպիսով՝ ներծին ե արտածին ուժերի շնորհիվ ձևավորվել են Երկրի մակերևույթի ներկա ձևերր:

Երկրի մակերեույթի հիմնական ձևերն են հարթավայրերն ու լեռներր: Մակերևույթի այս ձևերն իրարից տարբերվում են ծովի մակարդակից իրենց բարձրությամբ: Առանձնացնում են բարձրության երկու տեսակ՝ բա­ցարձակ և հարաբերական:

Ցամաքի վրա որևէ կետի բարձրությունը ծովի (օվկիանոսի) մակար­դակից կոչվում է բացարձակ բարձրություն:

Օրինակ՝ Երեանի բարձրությունր ծովի մակարդակից մոտ 1000 մ է, իսկ Մեծ Արարատինը՝ 5165 մ: Ծովի մակարդակից Երկրի մակերևույթի ա­մենաբարձր կետր Ջոմոլունգմա (էվերեստ) լեռնագագաթն է՝ 8848 մ:

Երկու կետերի բացարձակ բարձրությունների տարբերությունը կոչվում է հարաբերական բարձրություն:

Օրինակ՝ Մեծ Արարատի հարաբերական բարձրությունր Երևանի նկատմամբ 4165 մ է, այսինքն՝  5165 մ — 1000 մ = 4165 մ:

Երկրի մակերևույթի հիմնական ձևերից ծանոթանանք հարթավայրերին:

Հարթավայրերր ցամաքի հարթ կամ թույլ բլրավետ, րնդարձակ տարածություններն են:

Հարթավայրերր զբաղեցնում են ցամաքի մակերեույթի 3/5 մասր:

Հարթավայրերն առաջանում են տարրեր ճանապարհով:

  1. Լեռների քայքայման հետևանքով: Հնագույն լեռները միլիոնավոր տարիների րնթացքում արտածին ուժերի ազդեցությամբ քայքայ­վում են ու վերածվում հարթ տարածքների:
  2. Ծովի հատակի բարձրացման պատճառով: Երկրակեղեի ուղղաձիգ շարժումների հետևանքով՝ նստվածքներով ծածկված ծովի հատակը դանդաղ բարձրանում է և վերածվում ցամաքի:
  3. Լավային հոսքերի հետեանքով: Հրարխի ժայթքումից առաջացած լավան հոսելով լցվում է գոգավոր տարածություններ և հարթեցնում: Նման ձևով առաջացած հարթավայրերր սովորարար փոքր են լի­նում, օրինակ՝ մեր երկրում՝ Աշոցքի, Կոտայքի և այլ հարթավայ­րի։
  • Գետերի ջրաբերուկների կուտակ­ման հետևանքով: Խոշոր գետերի մի­ջոցով տեղափոխված նյութերր (գլա­քար, խիճ, ավազ, տիղմ ե այլն), կուտակվելով, առաջացնում են հարթա­վայրեր: Նման եղանակով գոյացած աշխարհի խոշոր հարթա­վայրերից են՝ Ամազոնի, Մեծ Չինական, Սիջագետքի ե այլն:

Ըստ օվկիանոսի մակարդակից ունեցած րարձրության՝ հարթավայրերր լինում են դաշտավայրեր (մինչև 200 մ), րարձրավայրեր (մինչև 500 մ), սարահարթեր (500 մ-ից րարձր) ե ցածրավայրեր (օվկիանոսի մակարդակից ցածր):

Սարահարթ

Հարցեր և առաջադրանքներ

  1. Ի՞նչ ուժերի ազդեցությամբ է ձևավորվում Երկրի մակերևույթը:
    1. Որո՞նք են Երկրի մակերևույթի հիմնական ձևերը: Ի՞նչ է հարթա­վայրը:
    2. Ի՞նչ են ցույց տալիս բացարձակ և հարաբերական բարձրություն­ները:
    3. Հարթավայրերն ըստ ծագման ի՞նչ տեսակների են լինում։
    4. Հարթավայրերն ըստ բացարձակ բարձրության ի՞նչ տեսակների են լինում