~ Կարոլինա Եսայանի ուսումնական բլոգ ~

«Հավերժական սեր» բալլադում, Իսահակյանը խոսում է սիրո հավերժության մասին: Իսկ վերջաբանում ներկայացնելով դաժան իրականությունը, ցույց է տալիս որ սիրելին ունի մարմնական մահ, բայց սերը հավերժ է:

Սերը գեղեքիկ է, հրաշալի՛, գունե՛ղ: Այն ուրախություն, երջանկություն է պարգևում նաև շրջապատի մարդկաց: Սիրո հմայքը իր շողերն է սփռում նաև շրջապատի վրա: Սերը իդեալական է, որպես զգացմունք, և այն հավերժական է: Բայց իրականությունը ավելի դառն է և մահաբեր: Մահը քանդում ու կործանում է մարդկանց և շրջապատը: Սերը կյանքի ծաղկունքն է, իսկ մահը կյանքի դժգունությունը: Երբեմն մարդիկ խառնում են զգացմունքը սիրո հետ:

Իմ կարծիքով սերը, որպես զգացմունք շատ գեղեցիկ է, հավերժ և անմեռ: Այն մնում է սերունդների հիշողության մեջ, և դաստիրակում սերունդներ: Այն իդեալական է և մնայուն: Իսկ իրականությունը այլ է: Այլ ասելով նշանակում է դաժան, մահաբեր, տխուր, անիմաստ և անգույն:

ա) 3x² — 5x + 2 > 0

D = 1

x1 = 1, x2 = 0.7

x ∈ (-∞, 0.7) ∪ (1, +∞)

բ) x² — 9x — 10 ≤ 0

D = 121 = 11²

x1 = 10, x2 = -1

x ∈ [-1, 10]

գ) 5x² + 9x + 4 ≥ 0

D = 1

x1 = -0.8, x2 = -1

x ∈ (-∞, -1] ∪ [-0.8 +∞)

դ) 2x² — 7x + 5 < 0

D = 9 = 3²

x1 = 2.5, x2 = 1

x ∈ (1 , 2.5)

ա) x² + 3x + 2 ≥ 0

D = 1

x1 = -1, x2 = -2

x ∈ (-∞, -2] ∪ [-1, +∞)

բ) x² — 7x + 6 > 0

D = 25 = 5²

x1 = 6, x2 = 1

x ∈ (-∞, 1) ∪ (6, +∞)

գ) 5x² + 8x — 3 < 0

D = 124 = 11.1²

x1 = 0.31, x2 = -1.91

x ∈ (-1.91, 0.31)

դ) 2x² — 6x + 3 ≤ 0

D = 36 — 24 = 12 = (2√3)²

x1 = (3 + ✓3)/2 , x2 = (3 — ✓3)/2

x ∈ [(3 — ✓3)/2 , (3 + ✓3)/2 ]

ա) (x — 3) (x — 5) > 0

x² — 8x + 15 > 0

բ) (x — 4) (x — 7) < 0

x² — 11x + 28 < 0

գ) (x + 5) (x — 1) ≥ 0

x² + 4x — 5 ≥ 0

դ) (x — 6) (x — 10) > 0

x² — 16x + 60 > 0

,,Հավերժական սեր,,

1. Առանձնացրու, կարդա Թադմորի ապարանքի նկարագրությունը սկզբում եւ վերջում։ Մեկնաբանիր նկարագրությունների տարբերությունները (հեղինակի բանաստեղծական մտահղացումը)։

Լուսակերտ է ապարանքը Թադմորի,
Անապատում, որպես երազ ոսկեհյուս.
Յոթն հարյուր սյունի վրա մարմարի
Սլանում է աշտարակը երկնասույզ:

———

Եվ լքել են ապարանքը սարսափից
Մանկլավիկներն ու նաժիշտներ ոսկեհեր.
Արմավներն են լուռ սոսավում թախծալից,
Եվ մարել են վառ ծաղիկներն ու ջահեր:

Շատրվաններն հեծկլտում են ու լալիս,
Եվ սյունից սյուն սարդը ոստայն է հյուսում.
Անապատի հողն է միայն այց գալիս
Եվ գահի շուրջ կաղկանձում ու փսփսում:

Պուրակները չորացել են, չքացել,
Եվ շիջել է լույս երազը սյուների.
Անապատը դեղին քղանցքն է փռել
Եվ ծածկել է ապարանքը Թադմորի…

Իմ կարծիքով սկիզբն ու վերջը ցույց են տալիս, որ սերը ամեն ինչին գեղեցկություն ու հմայք է հաղորդում, իսկ մահը չորացնում և ավերում է կյանքի գեղեցկությունը:

2. Բառարանից գտիր բամբիշ, մանկլավիկ, նաժիշտ, ձեղուն, սնդուս, թալկանալ, եբենոսյան, մուշկ, կնդրուկ բառերի բացատրությունը։

Բամբիշ — թագուհի, իշխանուհի

Մանկլավիկ — սենեկապետ

Նաժիշտ — աղախին

Ձեղուն — շինության ծածկը, տանիք

Սնդուս — դիպակ

Թալկանալ — ուշաթափվել

Եբենոսյան — եբենոսից

Մուշկ — բույս

Կնդրուկ — լիբանոս

3. Ստեղծագործության վերաբերյալ գրի՛ր քո մտորումները։ 

Ստեղծագործությունը հավերժական սիրո մասին է: Այն սկսվում է սիրո գեղեցիկ գույներով և ավարտվում մռայլ տեսարաններով: Բալլադը շատ գեղեցիկ էր՝ նկարագրություններով և պատմվածքով, բայց հատկապես տպավորիչ էր այն, թե ինչպես էին հերոսների զգացմունքները փոխվում ժամանակի ընթացքում։ Հեղինակը կարողացել է ցույց տալ, որ նույնիսկ դժվարությունների մեջ սերն ունի մնալու ուժ։ Այս ստեղծագործությունը ստիպում է մտածել, որ իսկական սերը չի կորում, այլ պարզապես վերափոխվում է և շարունակում ապրել, բայց սրտում:

4. Գրի՛ր էսսե կամ ստեղծագործական աշխատանք վերնագրերից մեկով՝

Սիրո իդեալականացումը և իրականությունը

(x + 4)² = (x + 2)² + 6²

x² + 8x + 16 = x² + 4x + 4 + 36

4x = 24

x = 6

a = 6

b = 8

S = a x b/2 = 6 x 8/2 = 24

x + x + 40 = 180

2x = 140

x = 70

70 + 40 = 110

(x + 4)² = (x + 2)² + 6²

x² + 8x + 16 = x² + 4x + 4 + 36

4x = 24

x = 6

a = 6

b = 8

c = 10

R = 10/2 = 5

C2 = 144 + 256 = 400

C = 20

r = 12 + 16 — 20/2 = 4

R = 20/2 = 10

R (6 : 8)

r (4 : 4)

x² = (8 — 4)² + (6 — 4)²

x² = 16 + 4 = 20

x = 2✓5

∆ABC = ∆AHC —> AD = AH = m

∆BCH = ∆BEC —> BE = BH = n

AC² = AH x AB

AC² = m (m + n)

AC = √m (m + n)

BC² = BH x AB

BC² = n (m + n)

BC = √n (m + n)

1.  Առանձնացրո՛ւ դիմավոր և անդեմ ձևերով գրված բառերը։ 

Դիմավոր, անդեմ:

Գրած, երգող, երազում եմ, եղել է, համբերենք, կխոսեմ, մտածել, հուզվելիս, երգում էինք, խաղա, վերցրո՛ւ, ընտրել, հասած, լողացող, վերցրել էինք։ 

2. Յուրաքանչյուրի դիմաց գրի՛ր, թե որ դերբայն է։ 

Պարտված — Հարակատար

Խմել — Անորոշ

քանդակել — Անորոշ

գրելու-Ապակատար

կռվող — Ենթակայական

հաղթող — Ենթակայական

մտածող- Ենթակայական

ընտրող- Ենթակայական

աղացած- Հարակատար

քնած- Հարակատար

թափված- Հարակատար

կարդալիս- Համակատար

աշխատելիս- Համակատար

վազելիս- Համակատար

3. Գրել բայը խոնարհիր անկատար ներկա և անցյալ ժամանակաձևերով։ 

Գրեմ — գրում եմ , գրում էի

Գրես — գրում ես, գրում էիր

Գրի — գրում է, գրում էր

Գրենք — գրում ենք, գրում էինք

Գրեք — գրում եք, գրում էիք

Գրեն — գրում են , գրում էին

Կարդայի — կարդում եմ, կարդում էի

Կարդայիր — կարդում ես, կարդում էիր

Կարդար — կարդում է, կարդում էր

Կարդայինք — կարդում ենք, կարդում էինք

Կարդայիք — կարդում եք, կարդում էիք

Կարդային — կարդում են, կարդում էին

4. Գրի՛ր և թվարկի՛ր բայի եղանակները։ 

Սահմանական
Ըղձական
Ենթադրական
Հարկադրական
Հրամայական

5. Մտածել բայը խոնարհի՛ր վաղակատար ներկա և անցյալ ժամանակաձևերով։ 

Մտածել եմ, մտածել էի:

3. Նստել բայը խոնարհի՛ր ապակատար ներկա և անցյալ ժամանակաձևերով։ 

Նստելու եմ, նստելու էի:

3. Գրեցի, գրեցիր, գրեց ․ ո՞ր ժամանակաձևով է խոնարհված բառը, ինքդ կազմի՛ր տվյալ բայի հոգնակի թիվը։ 

3. Տրված բայերը դարձրո՛ւ ենթադրական և հարկադրական եղանակով։ Ի՞նչ փոխեցիր։ 

Գրեմ , գրես գրի, գրենք, գրեք, գրեն։

Կարդայի, կարդայիր, կարդար, կարդայինք, կարդայիք, կարդային։ 

Գրեմ — Ըղձական 

Գրես — Ենթադրական 

Գրի — Հրամայական 

Գրենք — Ըղձական

Գրեք — Հրամայական

Գրեն — Ըղձական

Կարդայի — Ըղձական

Կարդայիր — Ըղձական

Կարդար — Ըղձական

Կարդայինք — Ըղձական

Կարդայիք — Ըղձական

Կարդային — Ըղձական

9. Կազմի՛ր տրված բայերի հրամայական եղանակը՝ նշելով այս եղանակի առանձնահատկությունները։ 

Մտածել, խոսել, վազել, կարդալ, գրել, նստել, երգել, մաքրել, զգուշանալ։ 

Մտածի, խոսիր, վազի, կարդա, գրի, նստի, երգի, մաքրի, զգուշացի:

10. Կազմի՛ր ուտել բայի հարակատար դերբայը։

Սովորի՛ր անկանոն բայերը՝ ասել, ուտել, զարկել, բացել, բերել, գալ, լալ, տալ, անել, դնել, տանել, առնել, ելնել, տեսնել, թողնել, լինել, 

Անկանոն և պակասավոր բայեր՝ դառնալ, վեր կենալ, լվանալ, լվալ, հուսալ, ցանկալ, կենալ, եմ, գիտեմ, ունեմ, արժեմ, կամ։ 

Յուրաքանչյուր մարդ ունի իր ազատության զգացողությունը։ Երբեմն ազատությունը կարող է լինել պարզապես խոտի վրա պառկելը և այլ բաների մասին չմտածելը։ Թարմ օդը, արևը և կապույտ երկինքը մարդկանց օգնում է զգալ ազատությունը։ Շատ մարդիկ կարծում են, որ ազատ լինելը նշանակում է բառացիորեն ոչինչ չանել, բայց դա ճիշտ չէ։ Իրականում ազատությունը նշանակում է անել այն, ինչ սիրում ես, կամ փորձել մի փոքր հեռանալ ամենօրյա խնդիրներից և անել այն, ինչ քեզ լավ է զգացնել տալիս։

Ազատությունը կարող է լինել անգամ փոքր բաներում. օրինակ՝գիրք կարդալը, զբոսնելը, նկարելը ու երազելը։ Երբ մարդ գիտակցում է, որ ինքն ընտրում է իր գործողությունները և վարվում այնպես, ինչպես իրեն համար ճիշտ է, նա իսկապես զգում է ազատություն։

ա) D = 16 = 4²

x1 = 5, x2 = 1

x ∈ (-∞, 1) ∪ (5, +∞)

բ) D = 121 = 11²

x1 = -1

x2 = 10

x ∈ [-1, 10]

գ) D = 36 = 6²

x1 = -1, x2 = -3

x ∈ [-3, -1]

դ) D = 36 = 6²

x1 = -1, x2 = -2.5

x ∈ (-∞ , -2.5) ∪ (-1, +∞)

ե) 5x² + 15x — 20 < 0

D = 625 = 25²

x1 = 1, x2 = -4

x ∈ (-4, 1)

զ) D = 49 = 7²

x1 = 1, x2 = 4.5

x ∈ (-∞, 1) ∪ (4.5, +∞)

ա) D = 64 = 8²

x1 = 1, x2 = -7

x ∈ (-∞, -7) ∪ (1, +∞)

բ) D = 4 = 2²

x1 = 1, x2 = 3

x ∈ (-∞, 1] ∪ [3, +∞)

գ) D = 324 = 18²

x1 = -5, x2 = 1

x ∈ (-∞, -5) ∪ (1, +∞)

դ) D = 4 = 2²

x1 = -1, x2 = -0.5

x ∈ (-0.5, -1)

ե) 4x² + 12x — 16 ≥ 0

D = 400 = 20²

x1 = 1, x2 = -4

x ∈ (-∞, -4] ∪ [1, +∞)

զ) 4x² + 12x — 8 < 0

D = 272 = 16.5²

x1 = 0.56, x2 = -3.6

x ∈ (-3.6, 0.56)

ա) x ∈ (-9, 6)

բ) x ∈ (-∞, -4] ∪ [3, +∞)

գ) x ∈ (-∞, -1] ∪ [5, +∞)

դ) 2(x + 2.5) (x + 5) ≤ 0 | x ∈ [-5, -2.5]

ե) x ∈ (-∞, -8) ∪ (√3, +∞)

զ) x ∈ (1.2, √5)

Աշխատանք տանը

Քրոմոսոմներ, գեներ, կարիոտիպ։Էջ 30-31

ԹԵՍՏ 1

1. Գենը ինչի՞ միավոր է․
ա) Քրոմոսոմի սպիտակուցային հատված
բ) Ժառանգական տեղեկատվության միավոր
գ) Միտոզի փուլ
դ) Ռիբոսոմի կառուցվածքային միավոր

---

ԹԵՍՏ 2

2. Մարդու սոմատիկ բջիջներում որք՞ան քրոմոսոմ կա:
ա) 23
բ) 24
գ) 46
դ) 48

---

ԹԵՍՏ 3

3. Ինչպե՞ս է կոչվում մարդու քրոմոսոմների ամբողջական հավաքը, դասավորված ըստ չափի և կառուցվածքի:
ա) Գենոմ
բ) Կարիոտիպ
գ) Գենոտիպ
դ) Ֆենոտիպ

---

ԹԵՍՏ 4

4. Ո՞ր տեսակի քրոմոսոմներն են որոշում անձի սեռը:
ա) Սոմատիկ քրոմոսոմներ
բ) Ավտոսոմներ
գ) Սեռական քրոմոսոմներ
դ) Միտոխոնդրիալ քրոմոսոմներ

---

ԹԵՍՏ 5

5. Գենի տարբեր ձևերը, որոնք պայմանավորում են հատկանիշների տարբեր դրսևորումներ, կոչվում են․
ա) Կարիոտիպեր
բ) Ալելներ
գ) Հոմոլոգներ
դ) Մուտագեններ

Սիրելի սովորողներ, խնդրում եմ ներբեռնել դասագիրքը:

Հայոց եկեղեցին հանրապետության փուլում/ էջ 54 պատմել/

ա. Հայոց եկեղեցին ակտիվորեն աջակցել է Հայաստանի գոյությանը։ Այն ոգևորել է ժողովրդին, ֆինանսական ու նյութական աջակցություն ցույց տվել, տրամադրել շինություններ որբանոցների, հիվանդանոցների և այլ կարիքների համար, կանգնած է եղել պետության կողքին մայիսյան խռովությունների և թուրք–հայկական պատերազմի ժամանակ։

բ. Եկեղեցին և պետությունը որոշ հարցերում հակասություններ էին ունենում։ Օրինակ՝ կառավարությունը բռնագրավում էր եկեղեցու հողերը, իսկ եկեղեցին դժգոհություն էր հայտնում։ Ներկայացվեց նաև Էջմիածնի ճեմարանի վերագործարկման խնդիր՝ ֆինանսավորման պայմանների պատճառով, ինչը ցույց է տալիս, որ եկեղեցուն չէր հաջողվում միշտ ազատորեն գործել պետության հետ:

գ. Դաշնագրի նախագիծը, որը մնացել է միայն նախագծի մակարդակում, անդրադառնում էր քաղաքական, կրոնական և կրթամշակութային հարցերին։ Այն նպատակ ուներ Էջմիածնի վանքի տարածքում ստեղծել անկախ վարչական և միլիցիական կառույցներ, ունենալ դիվանագիտական կապեր կաթոլիկների օրինակով, ինչպես նաև վերահսկել կրթությունը և մշակույթը՝ իր ազդեցությունը պահպանելու համար, սակայն այս ծրագիրը երբեք պաշտոնապես չի իրականացվել:

Հայոց եկեղեցին կարևոր դեր է խաղացել ՀՀ ներքին կյանքում։ Այն ոգևորել է ժողովրդին դժվար ժամանակներում, աջակցել սոցիալապես՝ որբանոցներ, հիվանդանոցներ ու այլ հաստատություններ ֆինանսավորելով, պահպանել կրթական և կրոնական արժեքները և կանգնել պետության կողքին թե՛ պատերազմի, թե՛ ներքին խռովությունների ժամանակ։

————

Գլուխ 2.6`

Հ. Քաջազնունի – Հայաստանի վարչապետ, կազմակերպել է երկրի համար արտասահմանյան օգնություն:

Ամերկոմ – Ամերիկյան օգնության կոմիտե, խնամել է հայ որբերին ու գաղթականներին:

ա. Հայաստանում սով, համաճարակ, բնակչության մեծ մասը որբեր ու գաղթականներ, ճանապարհների ու տնտեսության վատ վիճակ: Կառավարությունը սահմանեց մենաշնորհներ կենսական ապրանքների վրա, վերագործարկեց ձեռնարկություններ, կառուցեց ջրանցքներ, ներկրեց գյուղատնտեսական գործիքներ և օգնություն խնդրեց արտասահմանից: Ամերիկյան օգնությունը ապահովեց սնունդ, ալյուր, ձեթ, կաթի փոշի, ինչը մեղմեց ծանր իրավիճակը:

բ. Ծանր կացությունը պայմանավորված էր պատերազմներով, թուրքական և թաթարական հարձակումներով, աշխարհամարտի հետևանքներով, տնտեսական անկարգություններով, գաղթականների հոսքով ու հիգիենիկ ու առողջական պայմանների վատ վիճակով: Ամերիկյան օգնությունը կարևոր էր, քանի որ ապահովեց բնակչության հիմնական սննդային և կյանքի կարիքները, նվազեց սովն ու մահացությունը և մի փոքր ակտիվացրեց տնտեսությունը:

1. երկուսն էլ սկսել են անկախություն նոր ձևավորված պետության մասշտաբներում, ունեն արատավոր տնտեսություն, ծանր սոցիալական իրավիճակ՝ սով, գործազրկություն, որբեր և գաղթականներ:

1990–ականների ժամանակ ազդեցություն են ունեցել հետխորհրդային անցումը, տնտեսական շոկը, նոր շուկայի ձևավորումը, իսկ Առաջին հանրապետության ժամանակ հիմնական պատճառները եղել են պատերազմները, համաճարակները և սահմանափակ ռեսուրսները:

2. Կառավարությունը փորձում էր կարգավորել տնտեսությունը, սակայն միջոցները սահմանափակ էին: Նա սահմանում էր մենաշնորհներ կենսական ապրանքների վրա, վերագործարկում ձեռնարկություններ, աջակցություն էր խնդրում արտասահմանից և խնամում էր գաղթականներին ու որբերին: Ընդհանուր առմամբ, քաղաքականությունը փորձեր էր ձեռնարկում իրավիճակը մեղմելու և տնտեսությունը շարժուն դարձնելու ուղղությամբ:

Առաջադրանք 2

Հայաստանի Հանրապետության արտաքին քաղաքականության ձևավորումը: Բաթումի պայմանագրի վերանայման/էջ 57 պատմել/

Հ. Օհանջանյան – Հայկական պատվիրակության ղեկավար, մասնակցել է Հայաստանի անկախությունը պաշտպանող դիվանագիտական առաքելություններին 1918 թ.:

Ա. Ահարոնյան – Հայկական պատվիրակության անդամ, զբաղվել է Հայաստանի շահերի ներկայացմամբ Բեռլինում և Կ.Պոլսում:

Անտանտ – Երկրորդ աշխարհամարտի ժամանակ զինակցող երկրների միություն (Ֆրանսիա, Բրիտանիա, Ռուսաստան և մյուսները), որոնք աջակցություն ցուցաբերեցին Հայաստանին անկախության հաստատման փուլում:

Ազգերի լիգա – Միջազգային կազմակերպություն, որը ստեղծվել էր պատերազմներից հետո, նպատակ ունենալով պահպանել խաղաղությունը և միջպետական հարաբերությունները կարգավորել:

Գերմանիա – Երկիր, որտեղ հայկական պատվիրակությունները փորձ էին անում ապահովել Հայաստանի համար աջակցություն և ազդել Բրեստ-Լիտովսկի և Կ.Պոլսի հարցերի վրա:

Մեծ Բրիտանիա – Անտանտի առաջատար երկիր, որի զորքերը Կովկասից դուրս գալով և քաղաքական դիրքեր ունենալով, ազդեցին Հայաստանի դիվանագիտական իրավիճակի վրա:

ա. ՀՀ արտաքին քաղաքականության հիմնական նպատակներն էին՝ պաշտպանել Հայաստանի անկախությունը, պահպանել ու ընդլայնել սահմանները, ապահովել հայ բնակչության անվտանգությունը և գտնել դաշնակիցներ: Հայաստան քաղաքական կապեր է հաստատում Թուրքիայի և Քառյակ միության մյուս պետությունների հետ՝ փորձելով խաղաղություն և բարեկամական հարաբերություններ պահել, սակայն այդ գործընթացները դժվարանում են՝ պատերազմի և քաղաքական հակասությունների պատճառով:

բ. 1919–1920 թթ. Հայաստանի Հանրապետությունը ճանաչվում էր Անտանտի Գերագույն խորհրդի և ԱՄՆ–ի կողմից, իսկ դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատվել են շուրջ 40 երկրների հետ: Սա նշանակում էր, որ ՀՀ–ն միջազգային ճանաչում ուներ, բայց դեռ լիովին ուժեղացված պետություն չէր և կախված էր արտաքին քաղաքական աջակցության մակարդակից:

գ. Անտանտի դրական վերաբերմունքը ՀՀ–ի նկատմամբ պայմանավորված էր այն հանգամանքով, որ Հայաստանը նորանկախ պետություն էր, գտնվում էր ծանր սոցիալ-տնտեսական ու ռազմական ճգնաժամի մեջ, և Անտանտի երկրները ցանկանում էին աջակցել տարածաշրջանում կայունություն պահպանել, ինչպես նաև հավասարակշռել Թուրքիայի և մյուս ուժերի ազդեցությունը:

Հայաստանի և Թուրքիայի հարաբերություններն 1918 թվականին և այսօր ունեն որոշ ընդհանրություններ։ Երկու ժամանակահատվածներում էլ հարաբերությունները լարված էին, հիմնական հարցերը կապված էին սահմանների և Հայաստանի անվտանգության հետ։ Երկու դեպքում էլ դիվանագիտական կապերը դժվարությամբ էին հաստատվում՝ պատմական լարվածության և փոխադարձ անվստահության պատճառով:

Էսսե-էսսեագրության ուղեցույց (առարկայական և ինտեգրված)-7-9-րդ դասարանների համար

 Գրականություն, Հայաստանի պատմություն, 9-րդ դասարան, թեմա՝  «Խենթը-Բայազեդ»։ 

Առաջադրանք. Համադրելով պատմական փաստերն ու գեղարվեստական հատվածը՝ ներկայացրո՛ւ Բայազետի հերոսական պաշտպանությունը և անհատի դերը այդ պաշտպանության ժամանակ՝ համապատասխան հատվածների միջոցով հիմնավորելով պատասխանդ:

ԳԵՂԱՐՎԵՍՏԱԿԱՆ ՀԱՏՎԱԾ

Րաֆֆի «Խենթը»

— Մեր դրությունը հենց այս օրից անտանելի է,— խոսեց մի ուրիշը,— ոչ ուտելու հաց ունենք և ոչ կռվելու պատրաստություն։ Չգիտեմ ինչո՞ւ այդ հիմար քրդերը միանգամով վրա չեն տալիս, ի՞նչով կարող ենք պաշտպանվել,— ավելացրեց նա մի վրդովված ձայնով։….

— Անձնատուր չենք լինի, քանի դեռ կենդանի ենք,— կրկնեց նա իր առաջին խոսքը։ — Եթե դրսից մեզ օգնություն չհասնե, կորած ենք,— պատասխանեց մի խան, որ թուրք կամավորների գլխավորն էր։

— Օգնություն սպասելու զորություն չէ մնացել,— խոսեց մի բեկ,— իմ կարծիքով պետք է բաց անել բերդի դռները, պատառել մեզ շրջապատող թշնամու շղթան և անցկենալ, կա՛մ կհաջողվի ազատվել, կա՛մ կընկնենք թշնամու ձեռքը։

…..Նախագահը ասաց.

— Պետք է սպասել և մինչև վերջին շունչը դիմադրել։ Ես հուսով եմ, որ շուտով օգնություն կստանանք։ Գեներալ Տեր֊Ղուկասովը շատ հեռու չէ մեզանից։ Նա հենց որ իմացավ մեր դրությունը, կշտապե Բայազեդը ազատելու։ Միայն պետք է շուտով նրան իմացում տալ։……. Կարծեմ, մեր այսքան բազմության մեջ կգտնվի մի սիրտ ունեցող տղամարդ։

……Խորհուրդը վճռեց նամակ գրել Տեր֊Ղուկասովին, և քառորդ ժամից հետո բերդապահը, պատրաստ նամակը ձեռին, մյուսների հետ դուրս եկավ խորհրդարանից։

Թմբուկի թեթև ձայնը հավաքեց զինվորներին բերդի հրապարակի վրա։ Բերդա պահը բարձր ձայնով խոսեց.

— Տղե՛րք, ձեզ հայտնի է մեր դրությունը, այդ մասին խոսալը ավելորդ է։ Այժմ մեր հույսը մնացել է աստուծո վրա և նրա հաջողությամբ դրսից գալու օգնության վրա։ Եթե оգնությունը ուշացավ, մենք կորած ենք։ Ուրեմն պետք է շտապենք մեր վիճակի մասին շուտով իմացում տալ, ուր որ հարկն է։ Ահա այդ նամակը պետք է հասցնել գեներալ Տեր-Ղուկասովին, որը մեզանից շատ հեռու չէ գտնվում։ Նա այդ նամակը ստացածին պես, կշտապե մեզ ազատելու։ Հիմա ո՞վ կլինի ձեզանից այն քաջը, որ հանձն կառնե կատարել այդ մեծ ծառայությունը, թող մոտենա և ընդունե նամակը։ Ես խոստանում եմ, որ նա կստանա մի այնպիսի պարգև, որը վայել է մի անձնազոհ տղամարդի, որ այսքան բազմության ազատության պատճառ է լինելու։ Թո՛ղ ձայն տա, ով որ ցանկանում է տանել նամակը։

Տիրեց ընդհանուր լռություն և բազմության միջից ոչ մի ձայն լսելի չեղավ։…..

— Մի՛թե ձեր մեջ չկա՞ սիրտ ունեցող մի տղամարդ,— կոչեց նա դողդոջուն ձայնով.— ո՞վ է հանձն առնում տանել նամակը։

— Ես,— լսելի եղավ բազմության միջից մի ձայն և մի հայ երիտասարդ մոտեցավ, ընդունեց նամակը։

Այս երիտասարդը Վարդանն էր։

ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀԱՏՎԱԾ

1. Վ. Պարսամյան, Շ. Հարությունյան, Հայ ժողովրդի պատմություն (1801-1978 թթ.), «Լույս» հրատ., Երևան, 1979, 752 էջ:
2. Հայոց պատմություն։ Դասագիրք 8-րդ դասարանի համար /Ա. Մելքոնյան, Ա. Սիմոնյան, Ա. Նազարյան, Հ. Մուրադյան. — Եր.։ «Զանգակ» հրատ., 2018.—192 էջ:
3. Հայոց պատմություն։ Նոր շրջան 8 /Վ. Բարխուդարյան, Պ. Չոբանյան, Ա. Խառատյան, է. Կոստանդյան, Ռ. Գասպարյան, Ռ. Սահակյան, Ա. Յակոբեան. – Եր.։ «ՄԱՆՄԱՐ», 2018. — 192 էջ:

1877 թ. ապրիլի 12-ին սկսված ռուս-թուրքական պատերազմը մղվում էր երկու ռազմաճակատով՝ Բալկանյան և Կովկասյան: Կովկասյան ճակատում հիմնական հարվածող ուժը հայազգի գեներալ Միխայիլ Լոռիս-Մելիքովի (Լոռու Մելիքյան) հրամանատարությամբ գործող 52-հազարանոց Կովկասյան կորպուսն էր, որի գլխավոր ուժերը կենտրոնացած էին Ալեքսանդրապոլ-Կարս ուղղությամբ: Ձախ թևում՝ Իգդիր-Բայազետ ուղղությամբ գործում էր գեներալ Արշակ Տեր-Ղուկասովի գլխավորած Երևանյան ջոկատը, իսկ աջ թևում՝ Ախալցխա-Արդահան ուղղությամբ, գեներալ Դևելի զորաջոկատը:

1877 թ. ապրիլի 15-ին Երևանյան ջոկատը Իգդիրից հարձակվեց Բայազետի վրա և ապրիլի 18-ին մտավ քաղաք: Բայազետում թողնելով փոքրաթիվ կայազոր՝ Տեր Ղուկասովը շարժվեց դեպի Դիադին և ապրիլ-մայիս ամիսներին գրավեց Դիադինը, Ղարաքիլիսան, Ալաշկերտը, Զեյդեկանը: Ռուսներին մեծապես օգնում էին տեղացի հայերը: Հունիսին, ճակատի աջ թևում գործող ռուսական զորամասի պարտության պատճառով, Երևանյան ջոկատը, որպեսզի չհայտնվի շրջափակման մեջ, նահանջի հրաման է ստանում: Ութ օր (հունիսի 16-24-ը) տևած նահանջը հայ գեներալը կատարում է հմտորեն: Իգդիր հասնելուն պես լուծում է պարենավորման ու սպառազինման խնդիրը, միաժամանակ անկորուստ ռուսական սահման է հասցնում իր զորամասը, նրա հետ միասին նաև շուրջ 600 հիվանդ և վիրավոր ու մոտ 2500 հայ գաղթական: Ռազմագետները Տեր-Ղուկասովի այս նահանջը համեմատում են Քսենոփոնի 10 հազար հույն զինվորների նշանավոր նահանջի (Ք.ա. 401 թ.) հետ, համարում սխրանք, օրինակելի նահանջ:

Օգտվելով Երևանյան ջոկատի նահանջից՝ թուրքերը մոտ 10-հազարանոց զորքով 1877 թ. հունիսին պաշարում են Բայազետի բերդը: Բայազետի փոքրաթիվ ռուսական կայազորը, հրամանատար Շտոկվիչի գլխավորությամբ և հայ կամավորների օժանդակությամբ, կազմակերպում են բերդի պաշտպանությունը:  Դրությունը օրհասական էր, սպառվում էր պարենն ու ռազմամթերքը: Փրկության միակ ելքը դրսից օգնություն ստանալն էր: Պաշարվածների ուղարկած բոլոր նամակատարները բռնվում էին թուրքերի կողմից: Վերջապես հայ կամավորներից Սամսոն Տեր-Պողոսյանին, քրդի շորերով ծպտված, հաջողվում է անցնել պաշարման շղթայով և լուր հասցնել Տեր-Ղուկասովին: Երևանյան ջոկատն օգնության է հասնում Բայազետում 23 օր պաշարվածներին և փրկում նրանց:

Բայազետի հերոսական պաշտպանությունն իր գեղարվեստական արտացոլումն է գտել հայ մեծանուն պատմավիպասան Րաֆֆու «Խենթը» և ռուս գրող Վ. Պիկուլի «Բայազետ» վեպերում:

Դո՛ւրս գրիր բայեր և որոշիր, թե որ խոնարհման են։ 

Ցատկում էի, երբ լսեցի դպրոցի զանգի ձայնը, և հիշեցի, որ դա ամենից առաջ տխրեցրեց ինձ, քանի որ գիտեի, որ ուշացել եմ: Սակայն մի ակնթարթ անց այլևս չմտահոգվեցի ուշանալուս համար, որպես արդարացում ունենալով թե՛ հասուն տանձերը, և թե՛ ցատկելու հայտնագործությունը:

Ցատկում էի — ե խոնարհում

Լսեցի — ե խոնարհում

Հիշեցի — ե խոնարհում

Տխրեցրեց — ե խոնարհում

Գիտեի- ա խոնարհում

Ուշացել եմ — ե ե խոնարհում

Չմտահոգվեցի — ե խոնարհում

2. Տրված բայերը դարձրու պատճառական.

Սովորել — սովորեցնել

քնել — քնեցնել

պայծառանալ — պայծառացնել

զգալ — զգացնել

զբաղվել — զբաղեցնել

դադարել- դադարեցնել

փայլել — փայլեցնել

նրբանալ — նրբացնել

ծաղկել — ծաղկեցնել

3. Կետադրե՛ք ։

Միշտ էլ հետաքրքրվել եմ բնության բոլոր արարածներով և դրանցից որն էլ պատահել է, փորձել եմ մանրազնին ուսումնասիրել: Մի օր՝ տարիներ առաջ՝ ճահճային թռչունների որսի ժամանակ մի կրիա գտա, և բերեցի տուն: Տանը՝ պատշգամբի մի անկյունում, նրա համար ստեղծեցի մի հարմար անկյուն՝ բերելով խոտեր ճյուղեր ու հարդ: Ինքնամփոփ ու զգույշ են կրիաները, բայց երբ համոզվում են, որ իրենց որևիցե վտանգ չի սպառնում, պատյանից դուրս են հանում գլուխն ու ոտքերը և քայլում՝ դանդաղ ու անճոռնի շարժումներ անելով: Փոքր-ինչ ընտելանալուց հետո նույնիսկ կեր են վերցնում ձեռքիցդ: Սակավապետ ու քչակեր կենդանիներ են դրանք, շաբաթներով կարող են ոչինչ չուտել, բայց շատ հեշտ են դիմանում, որովհետև շարժումներ քիչ են անում և էներգիա քիչ է ծախսվում: Ժողովրդական մի հինավուրց ավանդություն, կրիայի դանդաղաշարժությունը բացատրում է նրանով, որ ուր էլ լինի կրիան, իր տան մեջ է, ուստի չի շտապում: