Առաջադրանք. Համադրելով պատմական փաստերն ու գեղարվեստական հատվածը՝ ներկայացրո՛ւ Բայազետի հերոսական պաշտպանությունը և անհատի դերը այդ պաշտպանության ժամանակ՝ համապատասխան հատվածների միջոցով հիմնավորելով պատասխանդ:
ԳԵՂԱՐՎԵՍՏԱԿԱՆ ՀԱՏՎԱԾ
Րաֆֆի «Խենթը»
— Մեր դրությունը հենց այս օրից անտանելի է,— խոսեց մի ուրիշը,— ոչ ուտելու հաց ունենք և ոչ կռվելու պատրաստություն։ Չգիտեմ ինչո՞ւ այդ հիմար քրդերը միանգամով վրա չեն տալիս, ի՞նչով կարող ենք պաշտպանվել,— ավելացրեց նա մի վրդովված ձայնով։….
— Անձնատուր չենք լինի, քանի դեռ կենդանի ենք,— կրկնեց նա իր առաջին խոսքը։ — Եթե դրսից մեզ օգնություն չհասնե, կորած ենք,— պատասխանեց մի խան, որ թուրք կամավորների գլխավորն էր։
— Օգնություն սպասելու զորություն չէ մնացել,— խոսեց մի բեկ,— իմ կարծիքով պետք է բաց անել բերդի դռները, պատառել մեզ շրջապատող թշնամու շղթան և անցկենալ, կա՛մ կհաջողվի ազատվել, կա՛մ կընկնենք թշնամու ձեռքը։
…..Նախագահը ասաց.
— Պետք է սպասել և մինչև վերջին շունչը դիմադրել։ Ես հուսով եմ, որ շուտով օգնություն կստանանք։ Գեներալ Տեր֊Ղուկասովը շատ հեռու չէ մեզանից։ Նա հենց որ իմացավ մեր դրությունը, կշտապե Բայազեդը ազատելու։ Միայն պետք է շուտով նրան իմացում տալ։……. Կարծեմ, մեր այսքան բազմության մեջ կգտնվի մի սիրտ ունեցող տղամարդ։
……Խորհուրդը վճռեց նամակ գրել Տեր֊Ղուկասովին, և քառորդ ժամից հետո բերդապահը, պատրաստ նամակը ձեռին, մյուսների հետ դուրս եկավ խորհրդարանից։
Թմբուկի թեթև ձայնը հավաքեց զինվորներին բերդի հրապարակի վրա։ Բերդա պահը բարձր ձայնով խոսեց.
— Տղե՛րք, ձեզ հայտնի է մեր դրությունը, այդ մասին խոսալը ավելորդ է։ Այժմ մեր հույսը մնացել է աստուծո վրա և նրա հաջողությամբ դրսից գալու օգնության վրա։ Եթե оգնությունը ուշացավ, մենք կորած ենք։ Ուրեմն պետք է շտապենք մեր վիճակի մասին շուտով իմացում տալ, ուր որ հարկն է։ Ահա այդ նամակը պետք է հասցնել գեներալ Տեր-Ղուկասովին, որը մեզանից շատ հեռու չէ գտնվում։ Նա այդ նամակը ստացածին պես, կշտապե մեզ ազատելու։ Հիմա ո՞վ կլինի ձեզանից այն քաջը, որ հանձն կառնե կատարել այդ մեծ ծառայությունը, թող մոտենա և ընդունե նամակը։ Ես խոստանում եմ, որ նա կստանա մի այնպիսի պարգև, որը վայել է մի անձնազոհ տղամարդի, որ այսքան բազմության ազատության պատճառ է լինելու։ Թո՛ղ ձայն տա, ով որ ցանկանում է տանել նամակը։
Տիրեց ընդհանուր լռություն և բազմության միջից ոչ մի ձայն լսելի չեղավ։…..
— Մի՛թե ձեր մեջ չկա՞ սիրտ ունեցող մի տղամարդ,— կոչեց նա դողդոջուն ձայնով.— ո՞վ է հանձն առնում տանել նամակը։
— Ես,— լսելի եղավ բազմության միջից մի ձայն և մի հայ երիտասարդ մոտեցավ, ընդունեց նամակը։
Այս երիտասարդը Վարդանն էր։
ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀԱՏՎԱԾ
Վ. Պարսամյան, Շ. Հարությունյան, Հայ ժողովրդի պատմություն (1801-1978 թթ.), «Լույս» հրատ., Երևան, 1979, 752 էջ:
Հայոց պատմություն։ Դասագիրք 8-րդ դասարանի համար /Ա. Մելքոնյան, Ա. Սիմոնյան, Ա. Նազարյան, Հ. Մուրադյան. — Եր.։ «Զանգակ» հրատ., 2018.—192 էջ:
Հայոց պատմություն։ Նոր շրջան 8 /Վ. Բարխուդարյան, Պ. Չոբանյան, Ա. Խառատյան, է. Կոստանդյան, Ռ. Գասպարյան, Ռ. Սահակյան, Ա. Յակոբեան. – Եր.։ «ՄԱՆՄԱՐ», 2018. — 192 էջ:
1877 թ. ապրիլի 12-ին սկսված ռուս-թուրքական պատերազմը մղվում էր երկու ռազմաճակատով՝ Բալկանյան և Կովկասյան: Կովկասյան ճակատում հիմնական հարվածող ուժը հայազգի գեներալ Միխայիլ Լոռիս-Մելիքովի (Լոռու Մելիքյան) հրամանատարությամբ գործող 52-հազարանոց Կովկասյան կորպուսն էր, որի գլխավոր ուժերը կենտրոնացած էին Ալեքսանդրապոլ-Կարս ուղղությամբ: Ձախ թևում՝ Իգդիր-Բայազետ ուղղությամբ գործում էր գեներալ Արշակ Տեր-Ղուկասովի գլխավորած Երևանյան ջոկատը, իսկ աջ թևում՝ Ախալցխա-Արդահան ուղղությամբ, գեներալ Դևելի զորաջոկատը:
1877 թ. ապրիլի 15-ին Երևանյան ջոկատը Իգդիրից հարձակվեց Բայազետի վրա և ապրիլի 18-ին մտավ քաղաք: Բայազետում թողնելով փոքրաթիվ կայազոր՝ Տեր Ղուկասովը շարժվեց դեպի Դիադին և ապրիլ-մայիս ամիսներին գրավեց Դիադինը, Ղարաքիլիսան, Ալաշկերտը, Զեյդեկանը: Ռուսներին մեծապես օգնում էին տեղացի հայերը: Հունիսին, ճակատի աջ թևում գործող ռուսական զորամասի պարտության պատճառով, Երևանյան ջոկատը, որպեսզի չհայտնվի շրջափակման մեջ, նահանջի հրաման է ստանում: Ութ օր (հունիսի 16-24-ը) տևած նահանջը հայ գեներալը կատարում է հմտորեն: Իգդիր հասնելուն պես լուծում է պարենավորման ու սպառազինման խնդիրը, միաժամանակ անկորուստ ռուսական սահման է հասցնում իր զորամասը, նրա հետ միասին նաև շուրջ 600 հիվանդ և վիրավոր ու մոտ 2500 հայ գաղթական: Ռազմագետները Տեր-Ղուկասովի այս նահանջը համեմատում են Քսենոփոնի 10 հազար հույն զինվորների նշանավոր նահանջի (Ք.ա. 401 թ.) հետ, համարում սխրանք, օրինակելի նահանջ:
Օգտվելով Երևանյան ջոկատի նահանջից՝ թուրքերը մոտ 10-հազարանոց զորքով 1877 թ. հունիսին պաշարում են Բայազետի բերդը: Բայազետի փոքրաթիվ ռուսական կայազորը, հրամանատար Շտոկվիչի գլխավորությամբ և հայ կամավորների օժանդակությամբ, կազմակերպում են բերդի պաշտպանությունը: Դրությունը օրհասական էր, սպառվում էր պարենն ու ռազմամթերքը: Փրկության միակ ելքը դրսից օգնություն ստանալն էր: Պաշարվածների ուղարկած բոլոր նամակատարները բռնվում էին թուրքերի կողմից: Վերջապես հայ կամավորներից Սամսոն Տեր-Պողոսյանին, քրդի շորերով ծպտված, հաջողվում է անցնել պաշարման շղթայով և լուր հասցնել Տեր-Ղուկասովին: Երևանյան ջոկատն օգնության է հասնում Բայազետում 23 օր պաշարվածներին և փրկում նրանց:
Բայազետի հերոսական պաշտպանությունն իր գեղարվեստական արտացոլումն է գտել հայ մեծանուն պատմավիպասան Րաֆֆու «Խենթը» և ռուս գրող Վ. Պիկուլի «Բայազետ» վեպերում:
___
—
——
—
1877 թ. ռուս–թուրքական պատերազմի ընթացքում Բայազետ քաղաքը հայտնվել էր թշնամու պաշարման մեջ։ Քաղաքում գտնվող ռուսական փոքրաթիվ զորքը և հայ կամավորները փորձում էին պաշտպանվել շատ ավելի մեծ թվով թուրքական ուժերից։ Կացությունը ծանր էր, և բոլորը սպասում էին դրսից օգնության, որպեսզի կարողանային փրկվել։
Բայազետի պաշտպանությունը ցույց է տալիս, որ նույնիսկ ամենածանր պահերին մարդկանց կամքը շատ կարևոր է։ Սա ցույց է տալիս, որ պաշտպանների հիմնական դժվարությունը ոչ միայն թշնամու մեծաքանակ լինելն էր, այլ նաև սովը, ջրի պակասը և սպառվող զինամթերքը, ուստի նրանք ստիպված էին հույսը դնել անհատների քաջության վրա։ Րաֆֆու վեպում Վարդանի առաջ գալը ու նամակ տանելու կամավոր դառնալը ցույց է տալիս, որ մեկ մարդու համարձակ քայլը կարող է փոխել ամբողջ իրավիճակը։ Իրական պատմությունը հաստատում է Սամսոն Տեր-Պողոսյանը, քրդական հագուստով, անցավ թշնամու միջով և հասցրեց լուրը Տեր-Ղուկասովին։
Այս ամենը սովորեցնում է, որ բոլորս, անկախ տարիքից, սեռից կամ որևէ այլ տարբերությունից, կարող ենք կարևոր դեր ունենալ։ Ամեն մեկիս փոքր, բայց համարձակ քայլը կարող է փոխել մեր կյանքի ընթացքը: Այդպիսի քաջությունն ու պատասխանատվությունը կարող է ստեղծել իրական հերոսություն նույնիսկ ամենադժվար պահերին։
V.(1) էլեկտրոն կորցրած կամ ստացած ատոմը կոչվում է.
Պատ.՝ իոն: (3)
VI. (1) Հելիումի ատոմը մեկ էլեկտրոն կորցնելուց հետո.
Պատ.՝ կվերածվի դրական իոնի: (2)
VII. (2) Նատրիումի ատոմի միջուկի կազմում 23 մասնիկ կա։ Դրանցից 12-ը նեյտրոն է։ Քանի՞ պրոտոն կա միջուկում։ Քանի՞ էլեկտրոն կա ատոմում, եթե այն էլեկտրաչեզոք է.
Պատ.՝ 11 պրոտոն և 11 էլոկտրոն: (4)
Տարբերակ 2.
Նկարում ի՞նչ թվերով են նշված ատոմը կազմող մասնիկները:
I. (1) միջուկ — 4 II. (1) էլեկտրոն — 3 III. (1) պրոտոն — 1 IV.(1) նեյտրոն — 2
V.(2) Ո՞ր քիմիական տարրի ատոմն է պատկերված նկարում.
Պատ.՝ լիթիում: (1)
VI. (1) Պրոտոնի լիցքը … էլեկտրոնի լիցքից (լիցքին).
Պատ.՝ հավասար է: (3)
VII. (2) Նկարի վրա պատկերված է լիթիումի ատոմը: Լիցքավորվա՞ծ է արդյոք այդ ատոմը.
Պատ.՝ ատոմը լիցքավորված է բացասական լիցքով: (2)
VIII. (1) Երկաթի ատոմից պոկվեց մեկ էլեկտրոն։ Դրա հետևանքով լիցքավորվու՞մ է ատոմը.
Պատ.՝ ատոմը դառնում է դրական իոն: (1)
IX. (2) Բրոմի ատոմի միջուկի կազմում կա 11 մասնիկ։ Նրանցից վեցը՝ նեյտրոն է։ Քանի՞ պրոտոն կա միջուկում։ Քանի՞ էլեկտրոն ունի բրոմի ատոմը չեզոք վիճակում.
Պատ.՝ 5 էլեկտրոն, և 5 պրոտոն: (4)
Տարբերակ 3.
Թվարկված մասնիկներից որո՞նք են լիցքավորված.
I. (1) էլեկտրոնը — 3. լիցքավորված է բացասական լիցքով II. (2) պրոտոնը — 2. լիցքավորված է դրական լիցքով III. (1) նեյտրոնը — 1. լիցքավորված չէ:
IV.(1) Պրոտոնի զանգվածը …. նեյտրոնի զանգվածից։
Պատ.՝ մի քիչ փոքր է: (1)
V.(1) Պրոտոնի զանգվածը…..էլեկտրոնի զանգվածից։
Պատ.՝ 1840 անգամ մեծ է: (2)
VI. (2) Ո՞րն է տվյալ քիմիական տարրի գլխավոր բնութագիրը.
Պատ.՝ ատոմում էլեկտրոնների թիվը: (1)
VII. (1) Նկարում պատրկերված է հելիումի ատոմը: Լիցքավորվա՞ծ է այդ ատոմը.
Պատ.՝ լիցքավորված է դրական լիցքով: (1)
VIII. (1) ՈՒրանի ատոմը պարունակում է 92 պրոտոն և 91 էլեկտրոն: Լիցքավորվա՞ծ է այդ ատոմը.
Պատ.՝ լիցքավորված է դրական լիցքով: (1)
IX. (2) Ազոտի ատոմի միջուկում կա 14 մասնիկ։ Նրանցից 7-ը պրոտոն է։ Քանի նեյտրոն կա միջուկում։ Քանի՞ էլեկտրոն ունի էլեկտրաչեզոք ազոտի ատոմը.
Պատ.՝ 7 էլեկտրոն և 7 նեյտրոն: (2)
Տարբերակ 4.
Նկարում պատկերված են տարբեր քիմիական տարրերի ատոմներ։ Ո՞ր համարով է նշված …. ատոմը.
VI. (1) Ատոմը չեզոք է այն ժամանակ, երբ պրոտոնների թիվը.
Պատ.՝ հավասար է էլեկտրոնների թվին: (3)
VII. (1) Ատոմը կոչվում է դրական իոն այն դեպքում, եթե նրա մեջ պրոտոնների թիվը.
Պատ.՝ մեծ է էլեկտրոնների թվից: (4)
VIII.(1) Ատոմը կոչվում է բացասական իոն այն դեպքում, Եթե նրա մեջ պրոտոնների թիվը.
Պատ.` փոքր է էլեկտրոնների թվից: (2)
IX.(2) Բերիլիումի ատոմի միջուկում կա 9 մասնիկ։ Նրանցից 4 –ը նեյտրոն է։ Քանի՞ պրոտոն կա միջուկում։ Քանի՞ էլեկտրոն ունի բերիլիումի էլեկտրաչեզոք ատոմը։
Պատ.՝ 5 պրոտոն և 5 էլեկտրոն: (5)
18.ՄԱՐՄԻՆՆԵՐԻ ԷԼԵԿՏՐԱԿԱՆԱՑՄԱՆ ԲԱՑԱՏՐՈՒԹՅՈՒՆԸ
Տարբերակ 1.
I. (1) Մարմինը լիցքավորված է բացասական լիցքով այն դեպքում, երբ նրա դրական լիցքերի գումարը.
Պատ.՝ փոքր է բացասական լիցքերի գումարից: (3)
II. (2) Մետաքսով շփելիս ապակին լիցքավորվում է իսկ մետաքսը՝.
Պատ.՝ դրական …. բացասական: (1)
III. (1) Ի՞նչ տեղի կունենա,եթե դրական լիցքավորված ձողը հպենք բացասական լիցքավորված մարմնին.
Պատ.՝ էլեկտրոնների մի մասը մարմնից կանցնի ձողին: (2)
IV.(2) Նկարում պատկերված են երեք զույգ գնդիկներ։ Ընտրեք այն զույգը, որի գնդիկները հպելիս էլեկտրոնները ա գնդիկից կանցնեն բ գնդին.
Պատ.՝ երկրորդ զույգում: (2)
V.(2) Այն նյութերը, որոնցում լիցքերը կարող են տեղափոխվել, կոչվում են Այդ նյութերը …. ազատ էլեկտրոններ.
Պատ.՝ հաղորդիչներ …. պարունակում են …: (3)
VI.(1) Թվարկված նյութերից որո՞նք են հաղորդիչ.
Պատ.՝ պղինձ և պողպատ: (2, 4)
VII.(1) Թվարկված նյութերից որո՞նք են անհաղորդիչներ.
Պատ.՝ ռետին, պլաստմաս: (1, 3)
VIII.(1) Ա և Գ լիցքավորված մարմինների միջև տեղադրված է չլիցքավորված Բ մարմինը։ Կլիցքավորվի՞ Բ մարմինը, եթե այն միացնենք լիցքավորված մարմինների հետ ապակե և պողպատե ձողերով.
Պատ.՝ կլիցքավորվի բացասական լիցքով: (3)
Տարբերակ 2.
Իրար շփելիս ապակու և մետաքսի էլեկտրականացումը բացատրվում է հետևյալ կերպ.
I.(1) ապակու ատոմները ավելի …. են պահում իրենց կազմի մեջ մտնող էլեկտրոններին, քան մետաքսի ատոմները,
Պատ.՝ թույլ: (1)
II. (1) այդ պատճառով էլեկտրոնները անցնում են
Պատ.՝ ապակուց մետաքսին: (1)
III. (1) էլեկտրականացման արդյունքում ապակու վրա առաջանում է էլեկտրոնների …, իսկ մետաքսի վրա՝ էլեկտրոնների …
Պատ.՝ պակաս … ավելցուկ: (2)
IV.(1) Մարմինը էլեկտրականում է միայն այն ժամանակ, երբ այն … լիցք։
Պատ.՝ ձեռք է բերում կամ կորցնում է: (3)
V.(1) Հնարավո՞ր է շփելով էլեկտրականացնել ձեռքում բռնած մետաղյա ձողը.
Պատ.՝ հնարավոր չէ, քանի որ մետաղը և մարդու մարմինը հաղորդիչներ են: (2)
Եթե թելից կախված թեթև պարկուճին մոտեցնենք բացասական լիցքավորված ձող, ապա. VI. (2) պարկուճի՝ ձողին մոտիկ կողմում ստեղծվում է էլեկտրոնների…, և այդ կողմը կլիցքավորվի …
Պատ.՝ պակաս …. դրական լիցքով (3)
VII. (2) պարկուճի հակառակ կողմում կստեղծվի էլեկտրոնների ….. և այն կլիցքավորվի …
Պատ.՝ ավելցուկ …. բացասական լիցքով: (2)
VIII. (2) քանի որ ձողի ծայրը և պարկուճի ձողին մոտիկ կողմը լիցքավորված են……լիցքերով, պարկուճը …. ձողը(ձողից)։
Պատ.՝ տարանուն …. կվանվի …: (4)
Տարբերակ 3.
I.(1) Մարմինը լիցքավորված է դրական լիցքով այն դեպքում, երբ մարմնի դրական լիցքերի գումարը …. նրա բացասական լիցքերի գումարին (ից)։
Պատ.՝ մեծ է: (2)
II. (2) էբոնիտը բրդով շփելիս լիցքավորվում է իսկ բուրդը՛…
Պատ.՝ բացասական …. դրական լիցքով: (2)
III. (1) Ի՞նչ տեղի կունենա, եթե բացասական լիցքավորված ձողը հպենք չլիցքավորված մարմնին։ Էլեկտրոնների մի մասը կանցնի.
Պատ.՝ ձողից մարմնին: (1)
IV. (2) Նկարից ընտրեք այն զույգը, որի գնդիկները հպելիս էլեկտրոնները բ գնդիկից կանցնեն ա գնդին.
Պատ.՝ երրորդ զույգը: (3)
V.(2) Այն նյութերը, որոնցով լիցքերը կարող են տեղափոխվել, կոչվում են …: Այդ նյութերը …. ազատ էլեկտրոններ.
Պատ.՝ հաղորդիչներ …. պարունակում են …: (3)
VI.(1) Նշված նյութերից որո՞նք են հաղորդիչ.
Պատ.՝ ալյումին, երկաթ: (2, 4)
VII.(1) Նշված նյութերից որո՞նք են անհաղորդիչ.
Պատ.՝ էբոնիտ, ապակի: (1, 3)
VIII.(2) Ա և Գ չլիցքավորված էլեկտրացույցերը միացված են Բ լիցքավորված էլեկտրացույցին էբոնիտե և պողպատե ձողերի օգնությամբ ։ Կլիցքավորվե՞ն Ա և Գ էլեկտրա– ցույցեր
Պատ.՝ կլիցքավորվի միայն Գ էլեկտրացույցը: (4)
Տարբերակ 4.
Իրար շփելիս էբոնիտի և բրդի էլեկտրականացումը բացատրվում է այսպես. I. (1) էբոնիտի ատոմները իրենց կազմի մեջ մտնող էլեկտրոններին ավելի …. պահում, քան բրդի ատոմները.
Պատ.՝ ուժեղ են: (2)
II. (1) այդ պատճառով էլեկտրոնները անցնում են.
Պատ.՝ բրդից էբոնիտին: (2)
III. (2) Արդյունքում էբոնիտի վրա ստեղծվում է էլեկտրոնների …. իսկ բրդի վրա ՝…
Պատ.՝ ավելցուկ …. պակաս: (1)
IV.(2) Շփման միջոցով էլեկտրականացման ժամանակ փոխազդող մարմինների վրա առաջանում են բացարձակ արժեքով…. և …. նշանի լիցքեր.
Պատ.՝ հավասար …. տարբեր: (3)
V (2) Ինչի՞ց է կախված այն լիցքը, որը էլեկրականացված մարմից անցնում է չէլեկտրականացված մարմնին նրանց հպման ժամանակ։ Ինչքան մեծ է այն……որին հաղորդվում է լիցքը, այնքան …. լիցք կանցնի նրան.
Պատ.՝ մարմնի զանգվածը …. շատ …: (1)
Եթե թելից կախված թեթև գնդիկին մոտեցնենք դրական լիցքավորված ձող՜ չդիպչելով գնդիկին, ապա. VI.(2) ձողին մոտիկ կողմում ստեղծվում է էլեկտրոնների …. և այդ մասը կլիցքավորվի …:
Պատ.՝ ավելցուկ …. բացասական լիցքով: (2)
VII. (2) գնդիկի հակառակ կողմի վրա առաջանում է էլեկտրոնների … և այն լիցքավորվում է….:
Պատ.՝ պակասորդ … դրական լիցքով: (3)
VIII. (2) քանի որ ձողի ծայրը և գնդիկի ձողին մոտիկ կողմը լիցքավորված են……լիցքերով, գնդիկը …. ձողը(ձողից)։
Պատ.՝ տարանուն …. կձգվի դեպի …: (3)
22. ՀՈՍԱՆՔԻ ՈՒԺ ՀՈՍԱՆՔԻ ՈՒԺԻ ՄԻԱՎՈՐՆԵՐԸ ԱՄՊԵՐՄԵՏՐ ՀՈՍԱՆՔԻ ՈՒԺԻ ՉԱՓՈՒՄԸ:
Տարբերակ 1
I. (1) 0,25Ա — ը արտահայտեք միլիամպերներով
I = 0.25 Ա I = 0.25 Ա = 0.25 x 1000մԱ = 250 մԱ : Պատ.՝ (1):
_________
I (մԱ) — ?
II. (1) 0,25 մԱ — ը արտահայտեք միկրոամպերներով.
I = 0.25 մԱ I = 0.25 մԱ = 0.25/1000մկԱ = 250 մկԱ : Պատ.՝ (1):
_________
I (մկԱ) — ?
——————————————————————————
Այս նկարից օգտվերով պատասխանել հարցերին՝
III.(1) Ի՞նչ ամենամեծ հոսանքի ուժ կարելի է չափել նկարում պատկերված ամպերմետրով.
Iառ = 4 Ա
Պատ.՝ (5):
IV(1) Ինչքա՞ն է ամպերմետրի սանդղակի բաժանման արժեքը.
a = 3 Ա C =
b = 2 Ա C = (a — b)/n = (3 Ա — 2 Ա)/2 = 1/2 Ա = 0.5 Ա
n = 2
_________
C — ?
Պատ.՝ (3):
V.(1) Ինչքա՞ն է շղթայում հոսանքի ուժը.
I = 1.5 Ա
Պատ.՝ (1):
VI.(1) Կփոխվի՞ արդյոք ամպերմետրի ցուցմունքը, եթե այն միացնենք շղթայի մեկ այլ տեղամասում, օրինակ՝ հոսանքի աղբյուրի և էլեկտրական լամպի միջև.
Չի փոխվի: Պատ.՝ (1):
VII.(1) Ինչպե՞ս է ուղղված հոսանքը էլեկտրական լամպի թելիկում.
Պատ.՝ ա, բ:
————————————————————
Այս նկարից օգտվելով պատասխանիր հարցերին՝
VIII.(1) Սխեմաներից ո՞րն է համապատասխանում պատկերված շղթային.
Պատ.՝ դ: (4)
IX.(1) Այդ սխեմայում ամպերմետրի վրա որտե՞ղ է նշված «+» նշանը.
Պատ.՝ m — ի մոտ: (1)
X.(1) Ի՞նչ ուղղություն ունի հոսանքը ամպերմետրում.
Պատ.՝ m — ից n: (1)
Տարբերակ 2
I. (1) 0.025Ա արտահայտեք միլիամպերներով.
I = 0.025 Ա = 0.025 x 1000 = 25 մԱ
II. (1) 0,025մԱ քանի՞ միկրոամպերի է հավասար.
I = 0.025 մԱ = 0.025 x 1000 = 25 մկԱ
Օգտվելով նկար 49 –ից՝ պատասխանեք հետևյալ հարցերին։
III.(1) Ի՞նչ ամենամեծ հոսանքի ուժ կարելի է չափել նկարում պատկերված ամպերմետրով.
Պատ.՝ 3 Ա: (2)
IV.(1) Ինչքա՞ն է ամպերմետրի սանդղակի բաժանման արժեքը.
Պատ.՝ 0.2 Ա: (1)
V.(1) Ինչքա՞ն է հոսանքի ուժը շղթայում.
Պատ.՝ 0.2 Ա: (5)
VI. (1) Կփոխվի՞ արդյոք ամպերմետրի ցուցմունքը, եթե այն միացնենք շղթայի մեկ այլ տեղամասում, օրինակ՝ հոսանքի աղբյուրի և բանալու միջև.
Պատ.՝ չի փոխվի: (1)
VII. (1) Ինչպե՞ս է ուղղված հոսանքը էլեկտրական լամպի թելիկում.
Պատ.՝ ա — բ: (1)
Նկարում պատկերված են տարբեր էլեկտրական շղթաների սխեմաներ։
VIII. (1) Սխեմաներից ո՞րն է համապատասխանում նկար 49- ում պատկերված շղթային.
Պատ.՝ բ: (2)
IX. (1) Սխեմայում ամպերմետրի վրա որտե՞ղ է նշված «+» նշանը:
Պատ.՝ m — ի մոտ: (1)
X. (1) Ի՞նչ ուղղություն ունի հոսանքը ամպերմետրում.
Պատ.՝ m — ից ո: (1)
Տարբերակ 3
I. (1) 25մԱ — ը արտահայտեք ամպերներով.
I = 25 մԱ = 25/1000 = 0.025 Ա
Պատ.՝ 0.025 Ա: (5)
II. (1) 0,025մԱ–ը արտահայտեք միկրոամպերներով.
I = 0.025 մԱ = 0.025 x 1000 = 25 մկԱ
Օգտվելով նկար 50 –ից՝ պատասխանեք հետևյալ հարցերին:
III. (1) Ի՞նչ ամենամեծ հոսանքի ուժ կարելի է չափել նկարում պատկերված ամպերմետրով.
Պատ.՝ 5 Ա: (1)
IV. (1) Ինչքա՞ն է ամպերմետրի սանդղակի բաժանման արժեքը.
Պատ.՝ 0.5 Ա: (3)
V. (1) Ինչքա՞ն է հոսանքի ուժը շղթայում.
Պատ.՝ 0.5 Ա: (3)
VI. (1) Կփոխվի՞ արդյոք ամպերմետրի ցուցմունքը, եթե այն միացնենք շղթայի մեկ այլ տեղամասում, օրինակ՝ հոսանքի աղբյուրի և բանալու միջև.
Պատ.՝ չի փոխվի: (1)
VII.(1)Ի՞նչ ուղղություն ունի հոսանքը էլեկտրական զանգում.
Պատ.՝ ա — ից բ: (1)
Նկար 48-ում պատկերված են տարբեր էլեկտրական շղթաների սխեմաներ։
VIII.(1) Սխեմաներից ո՞րն է համապատասխանում նկար 50 — ում պատկերված շղթային.
Պատ.՝ գ: (3)
IX. (1) Սխեմայում ամպերմետրի վրա որտե՞ղ է նշված «+» նշանը:
Պատ.՝ m — ի մոտ: (1)
X. (1) Ի՞նչ ուղղություն ունի հոսանքը ամպերմետրում.
Պատ.՝ m — ից ո: (1)
Տարբերակ 4
I. (1) 250մԱ –ը արտահայտեք ամպերներով .
I = 250 մԱ = 250/1000 = 0.25 Ա
Պատ.՝ 0.25 Ա: (4)
II. (1) 25մկԱ — ը արտահայտեք միլիամպերներով .
I = 25 մկԱ = 25/1000 = 0.025 մԱ
Պատ.՝ 0.025 մԱ: (5)
Օգտվելով նկար 51 –ից՝ պատասխանեք հետևյալ հարցերին.
III. (1) Ի՞նչ ամենամեծ հոսանքի ուժ կարելի է չափել նկարում պատկերված ամպերմետրով.
Պատ.՝ 2 Ա: (4)
IV. (1) Ինչքա՞ն է ամպերմետրի սանդղակի բաժանման արժեքը.
Պատ.՝ 0.1 Ա: (5)
V. (1) Ինչքա՞ն է շղթայում հոսանքի ուժը.
Պատ.՝ 0.2 Ա: (5)
VI. (1) Կփոխվի՞ամպերմետրի ցուցմունքը, եթե այն միացնենք նույն շղթայի մի այլ տեղամասում.օրինակ՝ զանգի և անջատիչի միջև.
Պատ.՝ չի փոխվի: (1)
VII. (1) Ի՞նչ ուղղություն ունի հոսանքը էլեկտրական զանգում.
Պատ.՝ ա — ից բ: (1)
Նկար 48-ում պատկերված են տարբեր էլեկտրական շղթաների սխեմաներ։
VIII. (1) Ո՞ր սխեման է համապատասխանում նկար 51 –ում պատկերված շղթային.
Պատ.՝ ա: (1)
IX. (1) Սխեմայում ամպերմետրի վրա որտե՞ղ է նշված «+» նշանը:
Պատ.՝ m — ի մոտ: (1)
X. (1) Ի՞նչ ուղղություն ունի հոսանքը ամպերմետրում.
Պատ.՝ m — ից ո: (1)
23. ԷԼԵԿՏՐԱԿԱՆ ԼԱՐՈՒՄ ԼԱՐՄԱՆ ՄԻԱՎՈՐՆԵՐԸ ՎՈԼՏՄԵՏՐ ԼԱՐՄԱՆ ՉԱՓՈՒՄԸ
Տարբերակ 1
I.(1) Այն մեծությունը, որը հավասար է ….. կոչվում է էլեկտրական լարում:
Պատ.՝ հզորության հարաբերությանը հոսանքի ուժին: (2)
II. (1) Ի՞նչ միավորներով է չափվում լարումը.
Պատ.՝ վոլտերով: (2)
III (1) 0,35Վ լարումը արտահայտեք միլիվոլտերով.
0,35Վ x 1000 = 350 մՎ
Պատ.՝ 350մՎ: (2)
IV. (1) 750Վ –ը արտահայտեք կիլովոլտերով.
1կՎ = 1000 Վ
750Վ : 1000 = 0,75 կՎ
Պատ.՝ 0.75 կՎ: (2)
25. ՕՀՄԻ ՕՐԵՆՔԸ ՇՂԹԱՅԻ ՏԵՂԱՄԱՍԻ ՀԱՄԱՐ
Տարբերակ 1
1.(3) Նկար 69-ում բերված տվյալներով հաշվեք վոլտմետրի ցուցմունքը.
I = 5Ա R = 220 Օմ _________ U = I x R = 5Ա x 220 Օմ = 1100Վ U = ? Պատ. ‘ 1100: (4)
II.(4) Վոլտմետրի ներքին դիմադրությունը 50կՕմ է։ Հաշվեք նրանում հոսանքի ուժը, երբ լարումը 250Վ է.
R = 50 կՕմ = 50000 Օմ U = 250 Վ ____________ I = U\R = 250Վ\50000 Օմ = 0.005Ա I = ? Պատ. ‘ 0.005 Ա: (4)
III (3) Ի նչ դիմադրություն ունի ջեռուցիչ տարրը, որը նախատեսմած է 110Վ լարման համար, եթե նրանում հոսանքի ուժը 5Ա է.
I = 5Ա U = 110Վ ____________ R = U/A = 22 Օհմ R = ?
Պատ. ‘ 22 Օհմ: (3)
Տարբերակ 2
I.(3) Նկար 70-ում բերված տվյալներով հաշվեք ամպերմետրի ցուցմունքը.
R = 120 մ
U = 6 վ
————— I = U/R = 6/130 = 0.05 Ա
I = ?
Պատ.՝ 0.05 Ա: (1)
II (4) Որոշեք զոդիչի փաթույթի դիմադրությունը, եթե 127Վ լարման դեպքում նրանում հոսանքի ուժը 500մ.
Մենք կրթահամալիրի տարածքի ծառի բարձրությունը չափելու համար վերցրեցինք 130 սմ երկարությամբ ձող, և տեղադրեցինք ծառի մոտ: Հետևեցինք և չափեցինք ծառի և ձողի ստվերների երկարությունները: Նման եռանկյունների հատկույան՝ հծ-ս/հծ=հձ-ս/հձ, օգնությամբ հաշվեցինք ծառի բարձրությունը, առանց ծառ բարձրանալու:
~ Կարոլինա Եսայանի ուսումնական բլոգ ~ 