День: 20 ноября 2025

Սովորելու նյութը՝ ՀՀ կլիման & 12-ը, էջ 40-43 կամ այս՝ դասագրքից & 12-13, էջ 46-51։

Սովորել դասը հետևյալ հարցերի միջոցով՝

1․Որտե՞ղ է ՀՀ-ում ամպամած օրերի թիվը ամենաքիչը և որքա՞ն է։

Ամպամած օրերը ամենաքիչ են Սևանի ափին, ընդամենը մոտ 18 օր տարեկան։

2․Հայաստանում որտե՞ղ են գրանցվել ամանաբարձր և ամենացածր ջերմաստիճանները։

Ամենացածր ջերմաստիճանը Պաղակ բնակավայրում է: -46°

Ամենաբարձր ջերմաստիճանը Մեղրիի հարավում է: +43,7°

3․Ինչպիսին է ՀՀ-ում կլիման աշնանը,գարնանը,ամռանը և ձմռանը։

Աշուն – արևոտ, մեղմ, հանգիստ, բայց երբեմն լինում են ցրտահարություններ։

Գարուն – մեղմ ու խոնավ, հաճախ սառն օդի ներխուժումներ և ցրտահարություններ։

Ամառ – ցածրադիր գոտում շոգ ու չոր, բարձր լեռներում կարճ ու զով։

Ձմեռ – երկար ու ցուրտ լեռնային գոտում, կարճ և մեղմ ցածրադիր գոտում, հաճախ ձյունառատ։

4․Նկարագրի՛ր Հայաստանում տեղումնների բաշխվածությունը, ինչպես նաև տարբեր ամիսներին ի՞նչ կարող ենք նկատել։

Տեղումները կախված են բարձրությունից. բարձր լեռներում շատ են, ցածր հովիտներում քիչ։ Տարվա ընթացքում հավասարաչափ չեն. առավել շատ են մայիս-հունիսին, նվազագույնը՝ ձմռանը։ Ձմռանը տեղումները հիմնականում ձյան տեսքով են, բայց ցածրադիր շրջաններում ձյուն չի լինում։

5․Վերընթաց գոտիականություն ասեկով ին՞չ ես հասկանում։

Վերընթաց գոտիականությունը նշանակում է, որ Հայաստանում կլիմայի փոփոխությունը տեղի է ունենում ոչ թե հեռավորությամբ ծովից, այլ բարձրության փոփոխությամբ:

6․Թվարկե՛լ ՀՀ ութ վերընթաց կլիմայական գոտիները։

8 գոտիներն են՝ Չոր մերձարևադարձային, Խիստ ցամաքային, Չոր ցամաքային, Միջին ցամաքային, Միջին շոգ, Բարեխառն լեռնային, Ցուրտ լեռնային, Ձյունամերձ:

7․Նշե ՛ք ՀՀ տարածքում ջերմության և խոնավության տեղաբաշխման հիﬓական
օրինաչափություները:

Բարձր լեռներում ջերմաստիճանը ցածր է, տեղումները շատ են, խոնավությունը բարձր։ Ցածրադիր հովիտներում ջերմաստիճանը բարձր է, ամառը շոգ է, տեղումները քիչ, խոնավությունը ցածր։ Տարվա ընթացքում արևի ազդեցությամբ բարձր վայրերում տաքանում է ավելի շատ, հովիտներում օդը սառում է գիշերները։

8․Համեմատիր, թե ինչպիսի եղանակ է լինում քո բնակավայրում տարվա տարբեր եղանակներին։

Եղանակ	Հայաստան	Արատես
Ձմեռ	մեղմ, քիչ ձյուն, օդը սառն	երկար, ձյունառատ, շատ ցուրտ
Գարուն	մեղմ, արևոտ, քիչ ցրտահարություններ	սառն, խոնավ, հաճախ ցրտահարություններ
Ամառ	տաք, շոգը մեղմ, օդը մի քիչ խոնավ	ցածրադիր շոգ ու չոր, լեռներում զով
Աշուն	մեղմ, արևոտ, գիշերները տաք, ցրտահարություններ հազվադեպ	մեղմ, արևոտ, գիշերները սառն

Կարդա՛ Իսահակյանի ,,Անհաղթ խալիֆան,, ստեղծագործությունը։ 

1. Ինչպե՞ս էր Խալիֆան  վերաբերվում իշխանությանը։

Խալիֆան չեր պատկերացնում, թե ինչ է իշխանությունը: Նա պատասխանատվություն չէր կրում երկրի և ժողովրդի համար:

2.  Քո կարծիքով՝ ինչո՞ւ էր խալիֆան համոզված, որ երաժշտությունը պաշտպանում է իր պետությունը։

Քանի որ նա երազող մարդ էր, և ոչ թե արքա:

3. Ինչպե՞ս է արտացոլվում իրատեսությունն ու երազախաբությունը ստեղծագործության մեջ։

Իրատեսությունը պատերազմն էր, որը չէր նկատում, կամ փորձում էր չնկատել խալիֆան: Իսկ երազախաբությունը, դա իշխանավորի գիշեր ցերեկ երաժշտություն լսելն էր:

4.Կարելի՞ է խալիֆային համարել դրական կերպար, թե ոչ։ Ինչո՞ւ։ 

Իմ կարծիքով խալիֆան կարող էր դրական արվեստագետ լիներ, այլ ոչ թե թագավոր: Բայց ես նրան կհամարեի որպես դրական մարդ, բայց ՈՉ դրական արքա:

5. Կարծիք հայտնիր խալիֆայի այս հրամանի վերաբերյալ՝ -Թո՛ղ ապրի ամեն մարդ, ինչպես ուզում է, միայն թե թողնի, որ ուրիշն էլ ապրի։ Արդյո՞ք հնարավոր է խաղաղ համակեցություն։ 

Այս խոսքերով էլ խալիֆան ապրում էր, բայց այդ խոսքերը արդիական չեն մեր իմացած բոլոր ժամանակներում:

6. Ըստ ձեզ՝ ո՞րն է հեղինակի ասելիքը։ 

Թեկուզ որ ստեղծագործության մեջ խալիֆային իր ժողովուրդը փոխեց իր եղբորով, բայց հեղինակը վերջին տողով շեշտում , որ ինքը կողմ է նման խալիֆաների:

7. Մեկնաբանե՛ք այս տողը՝ -Նվագեցե՛ք, մի՛ դադարեք. երբ դուք դադարեք, այն ժամանակ է, որ կնվաճվի իմ պետությունը… 

Իմ կարծիքով, խալիֆան երազախաբության մեջ էր, և անգամ չէր պատկերացնում, թե ինչ է պատերազմը:

8. Ըստ ստեղծագործության գրի՛ր էսսե վերնագրերից մեկով՝

https://karolinaesayan.home.blog/2025/11/20/%d5%a3%d5%a5%d5%b2%d5%a5%d6%81%d5%af%d5%b8%d6%82%d5%a9%d5%b5%d5%a1%d5%b6-%d5%ba%d5%a1%d5%b7%d5%bf%d5%ba%d5%a1%d5%b6%d5%b4%d5%b8%d6%82%d5%b6%d6%84%d5%a8%d5%9d-%d5%ba%d5%a5%d5%bf%d5%b8%d6%82%d5%a9%d5%b5/

,,Անհաղթ խալիֆան,, ստեղծագործությունը երիտասարդ խալիֆայի արվեստասեր հոգու և իր պատասխանատվությունը չգիտակցելու մասին է: Ըստ նրա՝ երաժշտությունը կլուծեր բոլոր հոգսերը: Նա անգամ չէր գիտակցում, որ կարող է պետության կործանման պատճառ դառնալ:

Գեղեցկության պաշտպանմունքը, երաժշտասիրությունը կարող է բարիացնել մարդկային հոգիները: Այն կարող է դաստիրակիչ ուժ ունենալ: Խալիֆայի երաժշտասիրությունը խաղաղ պայմաններում բավականին բարելավեց ժողովրդի կյանքը: Ժողովուրդը սկսեց տանելի ապրել և սիրել իր խալիֆային: Խալիֆայի այս խոսքերը՝ «Թո՛ղ ապրի ամեն մարդ, ինչպես ուզում է, միայն թե թողնի, որ ուրիշն էլ ապրի» հրաշալի խոսքեր են, բայց երկիրը շրջապատված է լինում թշնամիներով: Իսկ խալիֆայի պարտականությունը ոչ միայն ժողովրդին տանելի կյանք պարգևելն է, այլ նրանց ու երկիրը պաշտպանելն է:

Իմ կարծիքով Խալիֆանը շատ լավ թագավոր կլիներ, եթե երազից դուրս գար և սկսեր մտածել իր երկրի և ժողովրդի մասին: Խալիֆայի պատասխանատվությունն է հզորացնել իր երկիրը և բարեկեցիկ կյանք ապահովել իր ժողովրդին:

ա) x1 = -5, x2 = -3

(x + 5)(x + 3) ≥ 0

x² + 3x + 5x + 15

x² + 8x + 15

b = 8, c = 15

բ) x1 = 2 , x2 = 7

(x — 2) (x — 7) ≥ 0

x² — 7x — 2x + 14 ≥ 0

x² — 9x + 14 ≥ 0

ա) x1 = -1 , x2 = 5

-2 (x + 1) (x — 5) > 0

-2x² + 8x + 10 > 0

a = -2 , b = 8, c = 10

բ) x1 = 4, x2 = 8

-2(x — 4) (x — 8) > 0

-2x² + 24x — 64 > 0

ա) Դրական

բ) Բացասական

ա) բացասական

բ) դրական

Հաշվարկային  փորձարարական  լաբորատոր  առաջադրանքներ՝

Փորձ  1.   Հիմնային  օքսիդների ստացումը այրման ռեակցիաներով՝ <<Հրավառություն>>։ Գրեք  Ձեր  կողմից  իրականացրած  ռեակցիաների  հավասարումները  և  կատարեք հաշվարկ․ ա) որոշեք ռեակցիայի  հետևանքով  ստացված  մագնեզիումի  օքսիդի  զանգվածը բ) անջատված  ջերմության  քանակը ( կՋ), եթե  փորձի  համար  վերցրել  եք 2 գ  մագնեզիում:

Mg —> MgO —> Mg(OH)2 —MgCl2

Փորձ  2.   Հիմքի՝ մագնեզիումի հիդրօքսիդի Mg(OH)₂ ստացումը միացման ռեակցիայով. մագնեզիումի օքսիդը  ջրում լուծեք, համոզվելու համար, որ հիմք եք ստացել օգտագործեք հայտանյութ ֆենոլֆտալեին, ի՞նչ գույն է ստանում հայտանյութը հիմնային միջավայրում։ Գրեք  Ձեր  կողմից  իրականացրած  ռեակցիայի հավասարումը։  

Փորձ  3.   Իրականացրեք  փոխանակման՝ չեզոքացման  ռեակցիա  մագնեզիումի հիդրօքսիդի և  աղաթթվի  միջև: Գրեք  համապատասխան  ռեակցիայի  հավասարումը, հավասարեցրեք  և որոշեք  ռեակցիայի  հետևանքով  ստացված  աղի՝ մագնեզիումի քլորիդի  զանգվածը(գ):

Դասագրքից սովորել § 4․4 և § 4․5, կատարել էջ 109 և 112 վարժությունները։

Պատրաստվե՛ք դաս-քննարկման /շարունակություն/․
Թեմա 2․Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիրը՝ որպես յուրաքանչյուր մարդու իրավունքների և ազատությունների երաշխավոր․

Առաջադրանք

2․ Ընթերցե՛ք Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիրը և առանձնացրեք ընտանեկան իրավունքին վերաբերող հոդվածները /բլոգային աշխատանք/․

Հոդված 12.

Ոչ ոք չի կարող ենթարկվել իր անձնական ու ընտանեկան կյանքում կամայական միջամտության, իր տան, իր նամակագրության կամ իր պատվի ու հեղինակության նկատմամբ կամայական ոտնձգությունների: Յուրաքանչյուր ոք ունի նման միջամտությունից կամ ոտնձգությունից օրենքի պաշտպանության իրավունք:

——

Ես համաձայն եմ, որովհետև մարդը պետք է պաշտպանված լինի իր անձնական կյանքում և տանը։

Հոդված 16.

3. Ընտանիքը հանդիսանում է հասարակության բնական ու հիմնական բջիջը և ունի հասարակության ու պետության կողմից պաշտպանության իրավունք:

——

Ես համաձայն եմ։ Ընտանիքը հասարակության ամենակարևոր բջիջն է, որտեղ մարդիկ սիրո, աջակցի ու հոգածության մեջ մեծանում են, ու դրա պաշտպանությունը շատ կարևոր է պետության և հասարակության համար։

Հոդված 23.

3. Յուրաքանչյուր աշխատող իրավունք ունի արդար ու գոհացուցիչ վարձատրության, որը ապահովի մարդավայել գոյություն իր և իր ընտանիքի համար և անհրաժեշտության դեպքում լրացվի սոցիալական ապահովության այլ միջոցներով:

———

Ես համաձայն եմ։ Ամեն աշխատող պետք է ստանա արդար վարձատրություն, որը կկարողանա կերակրել իրեն ու իր ընտանիքին և ապահովված լինի անհրաժեշտության դեպքում սոցիալական օգնությամբ։