День: 8 мая 2025

Կարդա՛ Բակունցի ,,Մթնաձոր,, պատմվածքը և պատասխանի՛ր հարցերին։ 

Առաջադրանքներ

Անծանոթ բառերը դուրս գրի՛ր, բառարանի օգնությամբ բացատրի՛ր: 

Կնուտ – երկար մտրակ, որը հաճախ օգտագործվում է խոշոր կենդանիներ կառավարելու կամ հարվածելու համար։

Պախրա – վայրի այծ։

Բերդանի – հին որսորդական հրացան։

Կոկարդ – գլխարկի զարդ, որը ցույց է տալիս պաշտոն կամ պատկանելիություն։

Փչակ – անտառում ծառերի կամ ժայռերի արանքում գոյացած փոքրիկ ծակ կամ փոս։

Նկարագրի՛ր Մթնաձորի բնությունը, կենդանական աշխարհը:

Մթնաձորը վայրի և խորհրդավոր անտառ է, որտեղ ծառերը ազատ աճում են, արջերը պարում են, գայլերը ոռնում են, իսկ խլեզները արևի տակ պառկում են՝ մարդուց չվախենալով։ Այն նման է անցյալի բնությանը, որտեղ մարդը դեռ չէր հասել։

  
Բնութագրի՛ր Պանինին, ի՞նչ էին պատմում նրա մասին, ինչպիսի՞ն էր նա իրականում: 

Պանինը դաժան ու անողոք անտառապահ էր՝ վեց կատաղի շունով։ Նա գյուղում սարսափ էր առաջացնում, պատմում էին, որ սպանել է մարդ, նույնիսկ՝ իր կնոջը։ Անտառում բոլորը վախենում էին նրանից։

Ավու հետ պատահածի համար ո՞ւմ կամ ի՞նչն ես մեղավոր համարում: 

Ավու դժբախտության մեջ մեղավոր էին Պանինի դաժանությունն ու անտառի վտանգավորությունը։ Պանինը ստիպեց նրան գնալ արջի որսի, ինչը դարձավ Ավու համար վտանգավոր պայքար։

Կարդա՛ Ակսել Բակունցի «Սիտակ ձին »պատմվածքի 1, 2, 3 մասերը:

Դուրս բեր անհասկանալի բառերը, բացատրի՛ր բառարանի օգնությամբ:

Ճռնչալ – մի տեսակ տհաճ ձայն հանել (հիմնականում հին դռների կամ մեխանիզմների մասին)։

Մրմնջալ – ցածր ձայնով, բառերը չարտասանելով խոսել։

Պղինձ – կարմրավուն մետաղ, որն օգտագործվում է սպասքի, զանգերի և զարդերի պատրաստման համար։

Ղողանջ – զանգերի հնչյուն, երկարատև և հստակ ձայն։

Գզիր – թագավորական կամ պետական ծառայող, որն ավետում էր պաշտոնական հրամաններ։

Բայղուշ – գիշերային գիշանգղ, նաև օգտագործվում է որպես մռայլության կամ դժբախտության խորհրդանիշ։

Ճրագ – լամպ, հին տեսակի լուսավորման միջոց։

Համետել – ձիու վրայի գործիքներ կապել (թամբ, սանձ և այլն)։

Չվան – երկար լար կամ պարան, որով կապում են կենդանիներին։

Սուսամբար – անուշաբույր խոտաբույս։

Դաղձ – անուշաբույր խոտաբույս, որն օգտագործվում է նաև բժշկության և խոհարարության մեջ։

Մսուր – տանը կամ գոմում տեղ, որտեղ կենդանիները սնվում են։

Դարիվեր – բարձրության վրա գտնվող ճանապարհ, ոլորան։

Ուրու – մռայլ թռչուն, հաճախ ասոցացվում է մահվան կամ դժբախտության հետ։

Ինչպես ես հասկանում «քարի նման հոգսը ծանրացել էր նրա սրտին» և  «ծայրը ծայրին հասցնել» արտահայտությունները :

«Քարի նման հոգսը ծանրացել էր նրա սրտին» – սա պատկերավոր արտահայտություն է, որը նշանակում է, որ Սիմոնի սրտին ծանր բեռ է, մեծ մտահոգություն է կուտակվել, կարծես այն քարե ծանրություն ունենա։

«Ծայրը ծայրին հասցնել» – նշանակում է շատ դժվարությամբ, բայց ամեն դեպքում, կարողանալ հասցնել ինչ-որ բան։ Այս դեպքում՝ ընտանիքի հոգսերը միմյանց կապելով, դժվարությամբ, բայց կարողանում էին ապրել։

Կարդա՛ Ակսել Բակունցի «Սպիտակ ձին » պատմվածքի 4,5,6 մասերը:

1. Առանձնացրո՛ւ անհասկանալի բառերը և բացատրի՛ր բառարանի օգնությամբ։ 

2. Համառոտ ներկայացրո՛ւ գյուղացիների զրույցները։ 

Գյուղացիները զրուցում էին ձևերի լավ ու վատ կողմերից: Ասում էին, որ քահանայի ձին գզիրն է բերել և խոսում էին պատերազմից՝ նրա արհավիրքներից և հիշատակում էին, որ իրենց գյուղի զինվորները նամակներ էին ուղղարկել ու նկարագրել պատերազմի դժվարությունները:

3. Առանձնացրո՛ւ սպիտակ ձիու նկարագրության հատվածը։ 

Հեռվից խաղալով և խայտալով վազում էր սպիտակ ձին, քամին փռփռացնում էր բաշը և ձին լայն կրծքով ճեղքում էր լեռնային օդի սառն ալիքները։ Փոշի չէր բարձրանում գետնից և թվում էր, թե ձիու արագավազ ոտները չեն դիպչում գետնին, և պայտերը զրնգում են օդի մեջ։

Արևը դեմից էր և արևը ոսկևորել էր ձիու մարմար ճակատը, արծաթաձույլ ասպանդակները և պողպատյա սանձը։ Ձիավորը ձիու հետ միաձույլ էր և թվում էր, թե արևմուտքի գորշ ամպերի պատվանդանից պոկվել էր մարմարիոնե մի հեծյալ և արշավում էր որպես չքնաղ տեսիլք։

4. 6-րդ հատվածից առանձնացրո՛ւ քեզ դուր եկած նկարագրությունը։ 

Վրնջում էին ձիերը՝ մետաղաձայն և երկարածոր, ինչպես տխուր երգը, կարծես վերջի հրաժեշտն էին ուղարկում լեռնային կապույտ լճերին, որոնց ջրից խմել էին, տափաստաններին, որտեղ անցել էր նրանց մանկությունը և ամայի գոմերին։ Մեկը թավ էր վրնջում, մյուսը՝ արծաթահնչուն, և բարձրանում էր հետևի ոտքերի վրա, ինչպես գազազած ցուլ, ձգում էր սանձը և չէր ուզում իջնել այդ անվերադարձ ուղիով։

5. Գրի՛ր քո կարծիքը Սիմոնի արարքի վերաբերյալ։ 

Իմ կարծիքով, Սիմոնի արարքը շատ անարդարացնելի արարք էր, բայց հասկանալի էր: Նա պայքարում էր իր ընտանիքի գոյության համար: Եթե Սիմոնը գիտակցեր, թե ինչ է անում, ապա երբեք այդպիսի բան չէր անի: Դա հուսահատ արարք էր իր կողմից:

 Կարդա՛ Ակսել Բակունցի «Սպիտակ ձին » պատմվածքի 7,8,9 մասերը:

1. Դո՛ւրս գրիր անհասկանալի բառերը և բացատրի՛ր բառարանի օգնությամբ։ 

2. Բացատրի՛ր միտքը՝ Գյուղացիները շունչ պահած, անսահման հետաքրքրությամբ դիտում էին կապտավուն նժույգի գազազած վազքը: Նրանք չէին թաքցնում իրենց հրճվանքը, երբ ձին թռչում էր օղակի վրայով։ Նրանց բոլորի թաքուն ցանկությունն էր, որ ձին ճեղքեր զինվորների շղթան և հրեղեն հրաշքի պես աներևութանար, թռչեր դեպի հայրենի լեռները և այնտեղից պղնձաձայն վրնջար հատուցման և անսահման ազատության երգը։

Այստեղ ներկայացնում է գյուղացիների ցանկությունը, որ ձին կարողանա փախչել, և վերադառնա հայրենի եզերք: Ոչ մի գյուղացի չէր ցանկանում իր ձիուն՝ իր ընկերոջը, իր տան անդամին հանձնել օտարին, որը նրան տանում էր դեպի դժողք:

3.Մեկնաբանի՛ր․  Հեծվորը Կոստանդ աղան էր, սպիտակ ձիու վրա… Միայն Շուղունց Աքելը կիսաբերան ընդունեց նրա ողջույնը։ Մյուսները քարի նման լուռ էին։ Դարբնի տղան ատամները սեղմելով զայրացավ.

— Տեսա՞ր, Սիմոն, սևն ու սպիտակը…

Բոլորը դժգոհ էին անարդարությունից: Իրենք ավելի շատ ունեին ձիու կարիք, քան Կոստանդ աղանը:

4. Մեկնաբանի՛ր․ Հետո քանի երեկո իջավ և զանգեր զարկեցին, բայց մինչև մահ, իրիկնապահին նա ոչ դուռը բացեց և ոչ էլ զանգերի ղողանջը որպես անանձնական օրհնություն ներս մտավ նրանց սև խրճիթը…

Շարմաղ Բիբին հասկացավ և հիասթափվեց աշխարհի կարգից: Նա այլևս զանգերի ղողանջից սպասում չուներ, քանի որ նրանց ընտանիքի օրհնությունը ձին էր՝ իրենց կերակրողը:

ա) 1/3 + 7/12 = (4 + 7)/12 = 11/12

բ) 2/45 + 4/5 = (2 + 36)/45 = 38/45

գ) 1/2 — 5/162 = (81 — 5)/162 = 76/162

դ) 17/80 — 1/5 = (17 — 16)/80 = 1/80

ե) 1/150 + 3/100 = (2 + 15)/500 = 17/500

ա) (x — 7 + x)/3 = (2x — 7)/3

բ) (4b + 2b — 4)/5 = (6b — 4)/5

գ) (a + c — 4c)/7 = (a — 3c)/7

դ) (5d — 4 + 2d)/6 = (7d — 4)/6

ե) (2 + y + 2y — 8)/3c = -6 + 3y/3c = -2 + y/c

զ) (4a — d + 5a — 2d)/6m = (9a — 3d)/6m

ա) (a² + 2ab + b²)/8ab — (a² — 2ab + b²)/8ab = (a² + 2ab + b² — a² + 2ab — b²)/8ab = 4ab/8ab = 1/2

բ)(c² + 2ck + k²)/12ck — (c² — 2ck + k²)/12ck = (c² + 2ck + k² — c² + 2ck — k²)/12ck = 4ck/12ck = 1/3

գ) (a² — 2b² + 6ab + 11b²)/(a + 3b) = (a² + 6ab + 9b²)/(a + 3b) = (a + 3b)²/(a + 3b) = a + 3b

դ) (x² — 4y² + 8xy + 20y²)/(x + 4y) = (x² + 8xy + 16y²)/(x + 4y) = (x + 4y)²/(x + 4y) = x + 4y

Սիրելի՛ սովորողներ, այս շաբաթ ներկայացնելու եք հետևյալ թեմաները․

երիկամների հանդիպող հիվանդությունները 1, 2

Արտաթորության համակարգի— դասգիրքից էջ՝ 166-168

Նյութափոխանակություն

Նկարագրել երկիկամների կառուցվածքը և գործառույթը:

Կառուցվածքը՝ կեղևային շերտ, հիմնական շերտ, միզատար խողովակներ։
Գործառույթը՝ արյան մաքրում, ջրի և աղերի հավասարակշռության պահպանում, արյան ճնշման կարգավորում։

Ինչպես է գոյանում մեզը:

Երկիկամները ֆիլտրում են արյունը, հեռացնում թունավոր նյութերն ու ավելորդ հեղուկը՝ ձևավորելով մեզ։

Ինչպես է կարգավորվում մարդու նյութափոխանակությունը:

Կարգավորվում է հորմոնների, ինչպես նաև նյարդային համակարգի միջոցով՝ ապահովելով էներգիայի և սննդանյութերի ճիշտ օգտագործումը։