Օքսիդացման աստիճանի մեծությունը որոշվում է միացության մոլեկուլում դեպի տվյալ ատոմը կամ տվյալ ատոմից շեղված էլեկտրոնների թվով: Օքսիդացման աստիճանը նշանակվում է արաբական թվանշանով, դրվում է քիմիական նշանի վերևում, ընդ որում սկզբից գրվում է նշանը (+ կամ –), ապա՝ լիցքի թվային արժեքը:
Օրինակ
Քլորաջրածնի մոլեկուլում ջրածին տարրի օքսիդացման աստիճանը +1 է, իսկ քլորինը` –1, որն էլ գրառվում է այսպես՝ H+1Cl−1:
Օքսիդացման աստիճանը կարող է ունենալ դրական, բացասական և զրոյականարժեքներ:
Եթե քլորաջրածնի մոլեկուլում տեղի ունենար ընդհանուր էլեկտրոնային զույգի լրիվ տեղաշարժ դեպի քլորի ատոմը, ապա ջրածնի ատոմը կլիցքավորվեր +1 լիցքով, իսկ քլորի ատոմը` –1լիցքով:
Դրանք պայմանական լիցքեր են և անվանվում են օքսիդացման աստիճան:
Միացությունում ավելի մեծ էլեկտրաբացասականությամբ քիմիական տարրի ատոմի օքսիդացման աստիճանը բացասական է, իսկ կապեր առաջացնող մյուս տարրերի ատոմներինը՝ դրական:
Օքսիդացման աստիճանը, ինչպես և վալենտականությունը կարող են լինել հաստատուն և փոփոխական:
Փոփոխական օքսիդացման աստիճանները միացություններում որոշվում են ըստ բանաձևի:
Տարրերի օքսիդացման աստիճանները որոշելիս անհրաժեշտ է պահպանել հետևյալ սկզբունքները.
1. Պարզ նյութերի մոլեկուլներում տարրերի ատոմների օքսիդացման աստիճանները միշտ հավասար են 0-ի:
Օրինակ
H02,O02,Cl02,Zn0
2.Ոչ մետաղների հետ առաջացրած միացություններում ջրածնի օքսիդացման աստիճանը հիմնականում +1 է, ակտիվ մետաղների հետ առաջացրած միացություններում` հիդրիդներում −1 է:
3. Թթվածինը միացություններում հիմնականում դրսևորում է –2-ի հավասար օքսիդացման աստիճան, պերօքսիդներում` –1:
Օրինակ
H2O2 -ում թթվածնի օքսիդացման աստիճանը –1 է:
4. I,II,III խմբերի մետաղների օքսիդացման աստիճանները հավասար են խմբերի համարներին, բացառությամբ I խմբի երկրորդական ենթախմբի:
5. Միացություններում բոլոր ատոմների գումարային լիցքը հավասար է զրոյի
օրինակ՝ H2O, SO2, SO3, P2O5
Հարցեր.
ՀԱՐՑԵՐ ԵՎ ՎԱՐԺՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
- Ի՞նչ ենք հասկանում տարրի օքսիդացման աստիճան ասելով:
Օքսիդացման աստիճանը ցույց է տալիս մոլեկուլում դեպի ատոմը կամ ատոմից շեղված էլեկտրոնների թիվը։
- Ինչպե՞ս է գրառվում օքսիդացման աստիճանը։
Օքսիդացման աստիճանը նշանակվում է արաբական թվանշանով, գրվում է էլեմենտի վերևում և սկզբից գրվում է + կամ — նշանը:
- Թվարկե՛ք հաստատուն օքսիդացման աստիճան ունեցող տարրերը։
Պարզ նյութերում Օքսիդացման աստիճանը միշտ 0 է , ջրածնի ատոմի օքսիդացման աստիճանը հիմնականում +1 է, իսկ թթվածնի ատոմինը ՝ -2: I,II,III խմբերի մետաղների օքսիդացման աստիճանները հավասար են խմբերի համարներին, բացառությամբ I խմբի երկրորդական ենթախմբի:
- Որոշե՛ք տարրերի օքսիդացման աստիճանները հետևյալ միացություններում.
ա) HI, H2Se, SeH2, SiO2
HI ՝
H2Se ՝
SeH2 `
SiO2 `
բ) BaO, NO, P2O5, CO
BaO `
NO `
P2O5`
CO `
~ Կարոլինա Եսայանի ուսումնական բլոգ ~ 